نتیجه گیری و بازتاب شکست عراق در ماه های اول سال ۱۳۵۹:

دوران دفاع مقدس یکی از مقاطع فراموش نشدنی و بی نظیر تاریخ ایران و خود یک مقطع تاریخی بسیار مهم است که پیامدهای سیاسی، نظامی، فرهنگی و اجتماعی آن همواره ادامه دارد. در این میان سال اول جنگ از اهمیت دو چندانی بر خور دار است، زیرا در این سال است که استراتژی دشمن با شکست کامل مواجه گردید، از این رو بررسی واکنش ایران به تهاجم ارتش عراق خصوصاً در سال اول جنگ از آن جهت بسیار مهم و ضروری است که این بررسی می تواند ارزیابی دقیقی از عملکرد ارتش ایران مبنی بر شکست استراتژی نظامی عراق بدست دهد.اقدامات سال اول جنگ خصوصاً طرح ریزی و اجرای عملیات های محدود مانند آزاد سازی ارتفاعات میمک توسط تیپ۱لشکر۸۱زرهی، عملیات بازی دراز ۱و۲ توسط تیپ۳ لشکر۸۱زرهی، عملیات شیاکو توسط تیپ۵۸تکاور، عملیات آزاد سازی سوسنگرد توسط تیپ۲ لشکر۹۲ زرهی و…….از عوامل موثر برناکامی و شکست ارتش عراق در طول سال اول دفاع مقدس است.زیرا ارتش بر اساس ماده ۱۴۳ قانون اساسی ج.ا.ا مسئولیت دارد مرزهای زمینی، هوایی و دریایی را در مقابل متجاور حفظ کند، لذا ستاد ارتش دستورالعمل شماره ۸ را صادر و نیروی زمینی در نیمه اول خرداد ۱۳۵۹ طرح ابوذر را در ۷۶ صفحه و در ۳۳ نسخه با طبقه بندی بکلی سری صادر نمود. پس از بازدید رئیس جمهور وقت دکتر بنی صدر،نخست وزیر شهید رجایی، شهید فکوری وزیر دفاع، شهید فلاحی رئیس ستاد مشترک ارتش، مرحوم ظهیر نژاد فرمانده نیروی زمینی و مسئولین لشکر۸۱ زرهی و شهید بروجردی در غرب کشور در تاریخ۲۲/۶/۵۹ و مشاهده استقرار نیروی زمینی ارتش عراق و گلوله باران منطقه، با هماهنگی امام(ره) آماده باش درجه یک اعلام نمودند، و در تاریخ ۲۶/۶/۵۹ لشکر۹۲ زرهی طرح خود را بر اساس طرح ابوذر بنام طرح حر تهیه و ابلاغ نمود و لشکر ۸۱زرهی همچنین طرح ابوذر لشکر۸۱زرهی را صادر و سایر یگان های عمده وهمچنین نیروی هوایی و دریایی طرح خود را تهیه کردند.در واقع روز۲۶/۶/۱۳۵۹ برای ارتش جنگ شروع شد و اماده واکنش در مقابل تجاور نیروهای عراقی بود، به علت کمبود پرسنل و ماموریت بیش از ۵۰گردان از ارتش در کردستان و درگیری لشکر۷۷ در مرز افغانستان که به اشغال ارتش سرخ شوروی در امده بود مشغول بود.نیروی زمینی برابر طرح ابوذر میبایستی در مرحله اول در صورت فشار شدید دشمن با عملیات تاخیری به مواضع از پیش تعیین شده و موانع طبیعی عقب نشینی و دشمن را در مواضع نامناسب تثبیت نماید، لذا در غرب نیروهای متجاور بعد از ۶روز کاملا زمین گیر و مواضع پدافندی اتخاد نمودند و تهاجم دشمن بطور کلی در تاریخ۷/۷/۱۳۵۹در غرب سد و تثبیت شد.

در جنوب غیر از خرمشهر و آبادان بعد از۱۵ روز تهاجم متجاوز در رمواضع تحملی سد و تثبیت شد و بعداز ۴۵ روز در جبهه جنوب غرب پس از محاصره ناقص آبادان و اشغال چهار پنجم خرمشهر، تهاجم متجاوز کاملاً سد و تثبیت گردید، در واقع ارتش در ۴۵ روز اول آرزوی صدام حسین برای تصرف استان خوزستان را نقش بر آب نمود.و صدام هرچند بعد از شش روز اول جنگ شکست خود را با در خواست آتش بس از سازمان ملل آشکارا پذیرفت ولی بعد از تثبیت دشمن در شرق کارون از کرده خود پشیمان و متوسل به سایر کشورها برای پایان دادن به جنگ شد.

در این مرحله از طرح ابوذر نزاجا، ارتش به باز سازی وسازماندهی و احضار نیروها به جبهه جنگ اقدام بایسته را انجام داد.

ارزش اقدامات ارتش جمهوری اسلامی ایران در سال اول جنگ و کسب پیروزی ها زمانی بیشتر قابل درک است که به مفروضات نیروهای عراقی در تهاجم به ایران بر پایه آسیب پذیری های که حاصل از نتیجه سیاسی، نظامی و امنیتی پیروزی انقلاب در داخل ایران بود، توجه گردد و از طرفی به برخورداری عراق از برتری دز سطح داخلی، منطقه ای و جهانی نیز به خوبی بررسی شود. بر اساس فرضیات ارتش عراق و شخص صدام حسین حمله نظامی گسترده به غافلگیری منجر شده و به مثابه شوک نظامی موجب تسلیم زود هنگام ایران خواهد شد. اما واکنش دفاعی ارتش ایران به موقع در چارچوب مفهوم جنگ صرفاً دفاعی در ماه های سال اول جنگ، کلیه محاسبات دشمن را در هم ریخت، در همان ماه اول جنگ و کسب پیروزی های محدود وپیامدهای آن در منطقه و همراه با آشکار شدن ناتوانی های ارتش عراق با تجهیزات مدرن و پشتیبانی کامل شوروی وسایر کشورها از یک سو، و مقاومت ارتش جمهوری اسلامی ایران با نیروهای مردمی در مقابل آن ها و همچنین نتایج عملیات محدود گسترده، نشان شکست رویا پردازی های صدام بود، به طوری که منطق جنگی طولانی را به آن ها تحمیل کرد و زمینه های لازم به منظور طرح ریزی های عملیات های بزرگ دفاع مقدس را شکل داد. مجموع این ملاحظات روشن می کند که عراق و بخش اعظم جهان بخصوص شوروی، قدرت نظامی و اراده سیاسی ایران را نادیده گرفته بودند.

مروت آزادبخت