مطلبی در مورد روش تحقیق، پایان نامه نویسی، رساله و…
مقدمه روش تحقيق
مقدمه:
بعضي از فعاليتها در مقايسه با فعاليتهاي ديگر، علاقمندي، از خودگذشتگي و اشتياق بيشتري را طلب ميكند. به نظر ميرسد كه علم و هنر از آن جملهاند و چرايي اين امر يك پرسش جالب و مهم روانشناسي است كه پاسخ روشني براي آن وجود ندارد. تنها چيزي كه روشن به نظر ميرسد اين است كه آن گاه كه در تحقيق علمييا بيان هنري، غرق ميشويم بيشتر افكار، انرژي و هيجانهاي خود را وقف اين فعاليتها ميكنيم. از علم تا هنر فاصله بسيار است، اما دست كم از يك نظر همانندند. ما مشتاقانه نسبت به آنها احساس تعهد ميكنيم. اين كتاب درباره روش تحقيق به شيوه علمي با رعايت ايزو7144 بيان شده است. هدف آن بيش از هر چيز ديگر، انتقال ويژگي مهيج تحقيق به طور كلي و در علوم اجتماعي، علوم رفتاري و تعليم و تربيت (يا به عبارتی علوم انساني) به خوانندگان بخصوص فارغالتحصيلان كارشناسي ارشد، دانشجويان مقطع دکتری و محققينی که مجری تحقيق هستند، می باشد. بخش بزرگي از اين نوشتار روي مطالب فني و متدولوژی تحقيق با رعايت ايزو 7144 تأكيد دارد، اما در وراي اين بحث اين عقيده را مطرح ميسازد كه تحقيق كاري است كه پژوهشگر را در ژرفاي خود غرق ميكند و در عمل برايش جالب توجه است. در گفتار خود بايد عينيت را رعايت کنيم و نسبت به پديدههای روانشناسي، جامعهشناسي، تعليم و تربيت و به طور كلي علوم انساني نگرش سر سختانهاي را بپرورانيم . اما مسأله مهم آن است كه ويژگي بنيادي يعني تهيج اكتشاف را كه در انجام يك تحقيق خوب به وجود ميآيد، به گونهاي درك كنيم که دشواريها و ناكاميهاي كار تحقيق، در حالي كه هرگز از ميان نميروند، بسيار كم اهميتتر شوند . آنچه میخواهيم بگوييم اين است که، درگيری پرتوان ذهنی، انگيزهای نيرومند براي بدست آوردن رويكرد عيني به مطالعه پديدهها است و اين باور نكردني است كه انجام اين كار مهم بدون درگير شدن زياد شخص امكانپذير باشد و اينكه دانشجو بدون درگيري قابلملاحظه شخصي بتواند درباره علم، طرح تحقيق و روشهاي تحقيق چيز زيادي بياموزد، ترديدآميز است. بنابراين دانشجويان و مشتاقان پژوهش را به بحث، استدلال، مناظره و حتي مبارزه علمی درباره تحقيق تشويق ميكنيم. مبنايي را براي خود انتخاب كنيد، جزمانديش باشيد و بعدها سعي كنيد جزم انديشي را در جهت اعتقادي عاقلانه و تعهد هيجاني كنترل شده، هموار سازيد.
روش تحقيق يكي از دروسی است كه ميتواند به بسياري از سئوالات و ابهاماتي كه در ذهن دانشجويان و محققين وجود دارد، از طريق علمی پاسخ مناسب و درخور بدهد. عموماً اهل تفكر و تفحص در رويارويي با طبيعت بيكران با ابهامات و مسائل مختلفي برخورد مينمايند، كه پاسخ به آنها نياز به تحقيق و بررسي عميق دارد و به قول گاليله “كتاب ناخوانده طبيعت كه در مقابل انسان قرار دارد، پايه و اساس هرگونه تحقيقی را براي او تعيين مينمايد” ، زيرا كه براي انسان در مواجهه با اين طبيعت بيكران، مسائل و ابهامات مختلفي به وجود ميآيد كه براي شناخت بهتر بسياري از آنها نياز به پيگيريهاي عميق و همهجانبه ميباشد. در حقيقت همين كنجكاويهاي بشر است، كه مسأله تحقيق را پايهريزي مينمايد. از طرفي تحقيق در اكثر موارد به منظور تسلط انسان بر طبيعت و رام كردن و شناخت بيشتر آن در جهت زندگي بهتر و آسايش بيشتر براي انسان طراحي ميگردد و پيشرفت امروزي بشر بيشتر بر اساس يافتههاي تحقيقات انجام شده، جهت روشن كردن ابهامات طبيعت، تسلط بر آنها و به كارگيري آنها در جهت رفاه انسان ميباشد و روزبه روز كه با زوايا و نكات بيشتري از اين طبيعت بيكران آشنا ميگردد وبه همان نسبت ابهامات و سئوالات بيشتري در خصوص اين درياي عظيم در مقابل خود ميبيند، در نتيجه براي رسيدن به جواب صحيح و قانعكننده نياز به ابزارهائي دارد كه بتواند به اين سئوالات و ابهامات پاسخ دهد . درس روش تحقيق اگر درست به اجرا درآيد ميتواند بسياري از اين ابهامات را براي دانشجويان، علاقمندان و محققين كمتجربه روشن كند و به تدريج گوشههايي از اين طبيعت ناشناخته را براي انسان مکشوف نمايد. پس از رنسانس علميدر اروپا و تغيير مفاهيم علميكهن با مفاهيم جديد و جايگزين نمودن صفات اوليه بوسيله گاليله و ديگران در امور علمي و ساخت روشهايي جهت اندازهگيري آنها، پايههاي روش تحقيق عملاً به صورت فعلي خود را نمودار ساخت و به تدريج تكامل يافت. شايد بتوان رنه دكارت را بنيانگذار روش علميجديد تحقيق دانست، زيرا او بود كه مطالعات خود را بر مبناي شك پايهريزي كرد و اين شك شامل همه مظاهر زندگي او شد، به طوري كه وجود خود را نيز مورد شك و ترديد قرار داد و به اين نتيجه رسيد كه « چون فكر ميكنم ، پس وجود دارم » و بر اساس اين واقعيت بود كه اولين پايههاي علمي تحقيق را، او پايهگذاري كرد . روش دكارت، در خصوص بررسيهاي علمي در حقيقت روش رهايي از تعصبات، سنن، محفوظات گذشته بود و به كار گرفتن فكر، عقل و منطق را پيشنهاد مينمود و حداقل فايده اش اين بود كه تحقيق در علوم را به نحوي منطقي و عقلاني ميسر ميساخت . بدون شك پيشرفت كمي و قابل توجهي كه در علوم جهان طي دو قرن اخير به وجود آمده، ناشي از به وجود آمدن روش تحقيق بوده است. هر چه شيوه تحقيق و بررسي تكامل پيدا ميكند، به همان نسبت فرآوردههاي علمي ازدياد مييابد و اصولاً نياز به دانستن و حل مشكلات موجود بشر موجبات پيدايش و بسط تحقيقات علمي را فراهم مينمايد. تنها ايرادي كه بر اين مسأله وارد است، آن است كه، در اين تحقيقات بيشتر صفات کمی قابل اندازهگيري مورد بررسي قرار گرفته و از صفات كيفي به علت مشكل بودن اندازهگيري آنها صرف نظر شده ويا آنها را به کمی تبديل می نمايد و بدين طريق است كه، عملاً ماده مورد توجه قرار گرفته ولي معنای آن به باد فراموشي سپرده شده است. به عبارت ديگر به جسم جهان موجود پرداخته شده است ولي روح آن را به فراموشي سپردهاند، که اين بحث مهم و سازنده متأسفانه به علل گوناگون در اين مقوله به تفصيل امكانپذير نيست. با توجه به آنچه در بالا گفته شد، هدف از مطالعه روشهاي تحقيق در علوم روشن ميگردد و در اين مورد به اختصار ميتوان گفت كه پيشرفت روشهاي تحقيق است كه پيشرفت علوم را در دو قرن اخير امكانپذير ساخته است و هدف كلي از آن نيز شناخت طبيعت و دستيابی به حقيقت میباشد . برای اين شناخت ضروری است که روش وصول به حقيقت را فرا گيريم و مطالعه روشهاي تحقيق ميتواند به طور نسبي زمینه دستيابي به اين هدف را فراهم نمايد. در اين كتاب ضمن ارائه روشهاي تحقيق و ساير مطالب مورد نياز محققان و دانشجويان، چارچوب نگارش رساله / پايان نامه/ پروژههای تحقيقاتی با استفاده از دانش روز با رعايت کردن اصول ايزو 7144 (سازمان بين المللی استاندارد پايان نامه ها) آورده شده است.
مروت آزادبخت
Loading ...