1-كليات:برخي را عقيده بر اين است كه علم همان روش است. در هر حال مي‌توان به خوبي پذيرفت كه هيچ عملي فاقد روش نيست و دست‌آوردهاي هر تحقيق علمي به همان نسبت حائز ارزش‌اند كه با روش‌هايي درست اخذ شده باشند. به عبارت ديگر، مي‌توان پذيرفت كه هدف نهايي مدرسه در تمامي سطوح آن تنها انتقال دانسته‌ها نيست، بلكه آموزش شيوه‌هاي كار در آموزش است. از اين رو، كسي كه بعد از سالياني چند فارغ‌التحصيل مي‌شود، در واقع شيوه‌ها و روش‌ها و راه‌هاي آموختن را آموخته است و بايد از اين پس، خود راه بي‌پايان دانش را بپيمايد و بر دانسته‌هاي بشر بيفزايد.
از ديدگاه ديگر و با قبول همين انديشه،دكارت در اثر معروفش« گفتار درروش»همه انسانها را صاحب استعداد مي‌داند.به نظراو، هركس داراي توانايي خاصي است كه باآن به دنيا آمده است وتفاوت انسانهادرشيوه‌هاياروش‌هاي شكوفاسازي اين استعداد بالقوه است.
براي اجراي هر تحقيق (رساله، پايان‌نامه، پروژه تحقيقاتي و … ) مسائل و اصولي بايد مورد توجه قرار گيرد كه برخي از آنها بطور بسيار مختصر در فصول قبل مورد بررسي قرار گرفته است.به عبارت ديگر براي تنظيم رساله / پايان‌نامه / پروژه تحقيقاتي يا كتاب عموماً يك سري قوانين و اصول وجود دارد كه با اندكي تغيير و تعديل در سراسر جهان قابل عمل مي‌باشند. اين قوانين و اصول كه به صورت معيار و استاندارد (همانند ايزو 7144 و APA ) درآمده‌اند كمك مي‌نمايد تا تهيه و تنظيم و گزارش تحقيقات و كتب تهيه شده در نقاط مختلف داراي اصول مشتركي باشند، و در واقع كوشش مي‌شود تا زبان واحدي براي نگارش بكار برده شود تا فهم آن عموميت بيشتري پيدا كند.
بعضي از اين اصول و قواعد در پيوست مورد بررسي قرار مي‌گيرد. رعايت اين اصول سبب يكنواختي در نوشته‌ها و درك ساده‌تر مفاهيم براي ديگران به گونه‌اي ثمربخش امكان‌پذير گردد. اصول كلي كه محققين و دانشجويان معمولاً رعايت مي‌كنند عبارتند از:
2-اصول تنظيم و تدوين مطالب در رساله / پايان‌نامه / پروژه تحقيقاتي:
معمولاً يك كار تحقيقي (رساله / پايان‌نامه / پروژه تحقيقاتي و….) داراي فصل‌بندي و زيرمجموعه‌هايي مي‌باشد. در هر دانشگاه يا دانشكده روش خاص خود را دارند و در بعضي از اين موسسه‌ها كمتر به ايزو 7144 در متدولوژي و APA در آمار توجه مي‌شود، و دانشجو در موقع مطالعه پايان‌نامه و رساله‌ها در ساير موسسه ها با الگوهاي مختلف و غيراصولي ممكن است مواجه شود. لذا بمنظور يكنواختي كار فصل‌بندي بشرح ذيل پيشنهاد مي‌شود:
3- قسمت قبل از فصل‌بندي: كه معمولاً بين جلد و فصل اول كه با حروف ابجد صفحه‌بندي مي‌شود عبارتند از:
الف- مطالب روي جلد ب- بسم‌الله الرحمن الرحيم ج- اهدا ، تقديم
د- صفحه عنوان هـ- صفحه مربوط به دفاع از پايان‌نامه / رساله /…
و- صفحه تشكر و قدرداني ز-خلاصه تحقيق (چكيده تحقيق)
ح- بيوگرافي محقق / دانشجو ط- فهرست مطالب
ی- فهرست جداول ک- فهرست نمودارها
توجه:
دانشجويان مي‌بايست با توجه به مقطع تحصيلي (دكتري يا كارشناسي ارشد)، نام رشته تحصيلي و گرايش مربوط و ساير مشخصات (نام استادان راهنما و مشاور، موضوع رساله يا پايان‌نامه، نام نويسنده و سال تحصيلي) با رعايت آئين‌نامه نحوه نگارش مصوبه دانشگاه مربوطه کار خود را انجام دهند، جلد پايان‌نامه براي دانشجويان كارشناسي ارشد از نوع گالينكور با رنگ آبي تيره و جلد رساله براي دانشجويان دكتري با گالينكور با رنگ مشكي مناسب مي‌باشد،تهيه نمايند
- آرم دانشگاه به طول 4/5cmوعرض3/5cm در قسمت بالا (معمولا”دربالا سمت چپ) جلد و صفحه عنوان قرار می گيرد.
- اولين صفحه پس از جلد و صفحه سفيد (آستر بدرقه) بسم‌الله الرحمن الرحيم باشد و با شماره صفحه فرعي الف شماره‌گذاري شود.
- صفحه عنوان و مندرجات روي جلد همانند هم هستند برابر فرم‌هاي پيوست تهيه شوند.
- قطع رساله ( 21* 5/29 ) در نظر گرفته مي‌شود.
- صفحات اصلي مي‌بايست به صورت ساده و بدون استفاده از كادر و يا سرصفحه تايپ شود، در صفحات اصلي طول هر سطر 16cm و فاصله سطرها از يكديگر 1cm، متن با پنط 14 نازك و تعداد سطرها در هر صفحه 24 سطر، هر سطر از سمت راست كاغذ 3cm و از سمت چپ كاغذ 2cm، فاصله اولين سطر از بالاي صفحه 3cm و از پايين 2/5cm فاصله داشته باشد. فاصله شماره صفحه تا پائين صفحه1/5cm و كاملاً در وسط صفحه قرار گيرد. ضمناً در صورتي كه متن به زبان انگليسي مي‌باشد فاصله هر سطر از سمت راست كاغذ 2cm و سمت چپ 3cm مي‌باشد.
نمونه روی جلد رساله / پايان‌نامه
آرم دانشگاه
يا دانشكده
دانشگاه آزاد اسلامي
واحد رودهن
گروه علوم اجتماعي
پايان‌نامه
جهت دريافت درجه كارشناسي ارشد علوم اجتماعي
گرايش پژوهش علوم اجتماعي
موضوع
بررسي تاثير هماهنگي و ارتباط محيط خانواده و اولياي مدرسه بر رفتار
نوجوانان پسر دبيرستانهاي شهر تهران در سال تحصيلي 78-1377
استاد راهنما
دكتر افسانه وارسته‌فر
استاد مشاور
دكتر حيدر قجرعضدانلو
نگارش / دانشجو
م – آ
سال تحصيلي
شهريورماه 1378
توجه:
1- عيناً همين فرم به زبان انگليسي در روي جلد ، آخر چاپ مي‌شود
2- در مقطع دكتري ممكن است علاوه بر استادان راهنما و مشاور(مشاورين)، دو استاد ناظر نيز جهت نظارت بر كار دانشجو انتخاب شوند كه در فرم بالا بعد از استاد مشاور نوشته مي‌شوند.
صفحه بسم‌الله الرحمن الرحيم
اين صفحه بهتر است قبل از صفحه تقديم و شروع كار تحقيقاتي آورده شود.
( الف)
اهداء تقديم:
رساله / پايان‌نامه به عنوان حاصل يك تلاش پيگير و پرزحمت از ارزشمندترين دستاوردهاي ايام تحصيلات تكميلي است، لذا غالباً دانشجويان آن را به عزيزترين نزديكان و كسان خود تقديم و پيشكش مي‌كنند و با اين كار توجه خود را به آنان نشان مي‌دهند و ارزش آنها را پاس مي‌دارند. اين اهداء مي‌تواند حالت ادبي و هنري خاصي داشته باشد.
توجه: معمولاً محققين بر حسب يادبود، كار تحقيقاتي خود را به دانشگاه، فرد و … تقديم مي‌كنند. صفحه مربوطه را قبل از صفحه عنوان جايگزين مي‌كنند.
(ب)
نمونه:
دانشگاه آزاد اسلامي
واحد رودهن
گروه علوم اجتماعي
پايان‌نامه
جهت دريافت درجه كارشناسي ارشد علوم اجتماعي
گرايش پژوهش علوم اجتماعي
موضوع
بررسي تاثير هماهنگي و ارتباط محيط خانواده و اولياي مدرسه بر رفتار
نوجوانان پسر دبيرستانهاي شهر تهران در سال تحصيلي 78-1377
استاد راهنما
دكتر افسانه وارسته‌فر
استاد مشاور
دكتر حيدر قجرعضدانلو
نگارش / دانشجو
مروت آزادبخت
سال تحصيلي
شهريورماه 1378
(ج)
نمونه فرم ارزيابي نهايي از رساله / پايان‌نامه /….
بسمه‌تعالي
پايان‌نامه/رساله پيوست كه با عنوان :
« بررسي تاثيرات هماهنگي و ارتباط محيط خانواده و اولياي مدرسه بر رفتار نوجوانان پس دبيرستانهاي شهر تهران در سال تحصيلي 78 -1377»
كه توسط دانشجو مروت آزادبخت براي گذراندن نه واحد درس تحقيق پژوهش‌هاي عملي و انفرادي در كارشناسي ارشد رشته علوم اجتماعي شاخص (پژوهش) به انجام رسيده، با نظارت و راهنمايي استادان ذيل تدوين شده است در تاريخ 4/5/1378 دفاع و با نمره 5/19 و درجه عالي مورد تائيد قرار گرفت
استاد راهنما : خانم دكتر افسانه وارسته‌فر امضاء
استاد مشاور: دكتر حيدر قجر عضدانلو امضاء
استاد داور : دكتر سوسن سرخوش امضاء
توجه : اين فرم پس از دفاع كه توسط دكتر راهنما با گرفتن امضاء از گروه ارزياب تحويل دانشجو داده مي‌شود كه در محل مورد اشاره در رساله/ پايان‌نامه جايگزين نمايد.
(د)
- صفحه تشكر و قدرداني :
معمولاً به منظور قدرشناسي، ادب و رعايت حق مطلب، از مسئولين دانشگاه، استاد راهنما، استاد مشاور(مشاورين)، فرد يا افراد و موسساتي كه محقق را در امر انجام كار تحقيقاتي راهنمايي، كمك نموده‌اند تشكر و قدرداني مي‌شود و مراتب سپاس‌گذاري خود را ابراز مي‌نمايد.
(هـ)
- خلاصه تحقيق (چكيده تحقيق)
براي شناخت كلي يك سري اطلاعات مختصر و مفيد از قبيل موضوع، فرضيه‌ها، اهداف، جامعه مورد تحقيق، ابزار جمع‌آوري اطلاعات، ابزار تجزيه و تحليل داده‌ها،متغيرها،چارچوب نظری، پيشنهادات و ………به خواننده تصوير كلي و واضح ای از مطالب مندرج دركار تحقيقاتي داده مي‌شود.
(و)
- بيوگرافي محقق :
معمولاً محقق يا محققين در اين صفحه مختصري از مشخصات و فعاليت‌ها و مدارك علمي اخذ شده به منظور معرفي خود به خواننده و يا ارزياب‌ها خواهند نوشت.
(ز)
- فهرست مطالب، جداول و نمودارها:
(الف) فهرست مطالب هرچه دقيق‌تر و روش‌تر نوشته شود مدرك قابل دركتر است. زيرا هدف فهرست مطالب، دادن آگاهي اجمالي از تمام مطالب مندرج در مدرك به خواننده مي‌باشد. در واقع خواننده به سرعت و دقت و به سادگي هر قسمت مورد علاقه خود را از مدرك پيدا خواهد كرد و از طرفي پي به رعايت متدولوژي مدرك خواهد برد. محقق در نوشتن فهرست مطالب، ملزم به رعايت نكاتي در مورد سازماندهي فصل‌ها، بخش‌هاي اصلي و فرعي است تا خواننده را در دست‌يابي به مفاهيمي كه باهم ارتباط دارند، راهنمايي كند. و در ضمن رعايت اصول نگارش را بايد رعايت نمايد.و در بعضي از دانشگاه‌ها بخصوص توسط معاونت پژوهش در مورد نگارش يك جزوه در اختيار دانشجويان قرار مي‌دهند.
نمونه فهرست مطالب
كد عنوان موضوع صفحه كد عنوان موضوع صفحه
1
1-1
2-1
1-2-1
2-2-1
3-2-1
3-1
1-3-1
2-3-1
1-4
1-4-1
2-4-1
5-1 فصل اول:طرح تحقيق
مقدمه
تشريح و بيان مساله
تشريح مساله
سئوالات مساله
بيان مساله
اهداف تحقيق
اهداف كلي
اهداف اجرايي
فرضيه‌هاوفرضيه‌هاي اهم
فرضيه‌ها
فرضيه‌هاي اهم
ضرورت و اهميت مساله 2
1-2
2-2
3-2
4-2
5-2
6-2 فصل دوم: ادبيات تحقيق
تاريخچه‌موضوع‌مورد
تحقيق
تحقيقات انجام گرفته مرتبط با موضوع مورد تحقيق
خلاصه‌اي از اسناد و مدارك مرتبط با موضوع مورد تحقيق
چارچوب نظري
تعريف واژه‌ها
مطالب دريافتي از مصاحبه‌ها
(ح)
فهرست جداول
شماره جدول عنوان جدول صفحه شماره جدول عنوان جدول صفحه
(ط)
فهرست نمودار
شماره نمودار عنوان نمودار صفحه شماره نمودار عنوان نمودار صفحه
(ی)
4- فصل اول (طرح تحقيق): (برابر فرم ذيل تدوين مي‌شود)
معمولاً فصل اول از قسمت‌هاي ذيل تشكيل شده است.
فصل اول:طرح تحقيق
1-1- مقدمه
2-1- تشريح و بيان مساله
1-2-1- تشريح مساله
2-2-1- سئوالات موضوع مورد مطالعه(حدود مساله)
3-2-1- بيان مساله
3-1- اهداف تحقيق:
1-3-1- هدف كلي تحقيق
2-3-1- اهداف اجرايي / ويژه / خاص/ جزيي تحقيق
4-1- فرضيه‌ها و فرضيه‌هاي اهم:
1-4-1- فرضيه‌ها
1-4-1- فرضيه‌هاي اهم
5-1- اهميت و ضرورت تحقيق
5- فصل دوم ادبيات تحقيق (برابر فرم ذيل تدوين مي‌شود):
فصل دوم :ادبيات تحقيق:
1-2- تاريخچه موضوع مورد تحقيق (اگر وجود داشته باشد)
2-2- تحقيقات انجام گرفته مرتبط با موضوع مورد تحقيق در ايران و ساير كشورهايي كه محقق قادر است به آنها دسترسي پيدا كند.
3-2- خلاصه‌اي از اسناد و مدارك مرتبط با موضوع مورد مطالعه.
« در واقع اين قسمت نشان دهنده تلاش و فعاليت محقق در پيرامون موضوع مورد مطالعه مي‌باشد، هرچه اين قسمت غني‌تر و مرتبط با موضوع باشد به كار تحقيقاتي اعتبار خواهد داد و براي جمع‌آوري اين اطلاعات از مطالعه كتاب‌ها، مقاله‌ها، روزنامه‌ها، و از اطلاعات موجود در اينترنت و…. حداكثر استفاده به عمل می آيد»
4-2- چارچوب نظري: در اين قسمت محقق يك چارچوب نظري، براي كار خود، برابر مطالب گفته شد در اوايل كتاب مشخص مي‌نمايد.
5-2- تعريف واژه‌ها و اصطلاحات:
کليه واژه ها و اصطلاحات به کار گرفته شده در تحقيق برای آگاهی به خواننده بايد به روشنی با منابع تعريف شوند
6-2- مطالب دريافتي از مصاحبه‌ها (در صورتي كه انجام گرفته باشد)
مطالب بر گرفته شده از مصاحبه عينا”آورده می شو د ودر آخر با توجه به اهداف و فرضيه ها جمع بندی می شود(سئوالات مصاحبه بر مبنای فرضيه ها و يا اهداف اجرائی می باشد.)
توجه: فصل دوم اختصاص دارد به قالب يا چارچوب مطلب ، بدين مفهوم كه مطالعات، تحقيقات و بررسي‌هاي محققان ديگر (سابقه تاريخي امر) كه براي انجام تحقيق از آنها استفاده شده است، در اين قسمت بايد در نهايت صداقت كليه اطلاعات اساسي و زيربنايي كه از كتب، مجلات و منابع ديگر بدست آمده و نيز بررسي‌ها و تحقيقات و تجربيات ديگران كه به ترتيبي جمع‌آوري شده منعكس گردد. نقل قولها نيز در اين قسمت دركار تحقيقاتي مي‌آيد و پس از مطالعه و مقايسه تحقيقات ديگران در اين قسمت از كار مي‌توان نتيجه‌گيري كرد كه مطالب ساير محققين در چه مايه و پايه‌اي بوده است.
6- فصل سوم روش اجراي تحقيق ( برابر فرم ذيل تدوين مي‌شود):
فصل سوم:روش اجرای تحقيق
1-3- نوع و روش تحقيق
1-1-3- نوع تحقيق: كاربردي / بنيادي/ توسعه‌اي
2-1-3- روش تحقيق:محقق برمبنای فرضيه ها و اهداف و ابزار جمع آوری داده ها مشخص می کند.
2-3- جامعه (جمعيت) تحقيق:
3-3- جامعه نمونه و روش محاسبه حجم نمونه:
4-3- ابزار جمع‌آوري اطلاعات:
پرسشنامه-مصاحبه – مشاهده – مطالعه اسناد و مدارک مرتبط با موضوع مورد تحقيق -.
5-3- اعتبار و روائي ابزار جمع‌آوري اطلاعات.
6-3- تجزيه و تحليل داده‌ها:
1-6-3- تجزيه و تحليل توصيفي داده‌ها با استفاده از آمار توصيفی :
2-6-3- آزمون فرضيه‌ها با استفاده از آمار استنباطی:
7-3- تعريف عملياتي متغيرها:
8-3- شاخص‌سازي متغيرها:
9-3- قلمرو مكاني تحقيق (بعضي اساتيد اعتقاد دارند در مساله اصلي بايد مشخص شود)
10-3- قلمرو زماني تحقيق (بعضي اساتيد اعتقاد دارند در مساله اصلي بايد مشخص شود).در صورتی که قلمرو زمانی و مکانی تحقيق در مساله منظور می شود .
7- فصل چهارم تجزيه و تحليل داده‌ها (برابر فرم ذيل تدوين مي‌شود):
فصل چهارم : تجزيه و تحليل داده‌ها
1-4- تجزيه و تحليل توصيفي داده‌ها
2-4- آزمون فرضيه‌ها
3-4- تعامل اسناد و مدارك، نتيجه مصاحبه‌ها و آزمون فرضيه‌ها
« در بعضي از دانشگاه‌ها اين قسمت بكار گرفته نمي‌شود در صورتي كه اين بند به كار تحقيقاتي محقق اعتبار و ارزش خواهد داد»
8- فصل پنجم نتيجه‌گيري و پيشنهادات (برابر فرم ذيل تدوين مي‌شود):
فصل پنجم: نتيجه‌گيري و پيشنهادات
1-5- نتيجه‌گري كلي از تجزيه و تحليل داده‌ها، اسناد و مدارك ، مصاحبه‌ها و آزمون فرضيه ها :
2-5- پيشنهادات:
1-2-5- پيشنهادات ادامه تحقيق
2-2-5- پيشنهادات اجرايي
3-5- محدوديت‌هاي تحقيق
1-3-5- محدوديت‌هايي كه خارج از كنترل محقق است
2-3-5- محدوديت‌هايي كه در كنترل و نظارت محقق مي‌باشد.
9-پيوست‌ها:
اين قسمت در بعضی از دانشگاه ها به عنوان يک فصل آورده می شود.ومهمترين مطالبی که در اين مبحث آورده می شود عبارتند از:
الف-پرسشنامه ب-فرم مصاحبه ج – لغت نامه د–فهرست منابع ه- نامه ها و………
پيوست‌ها معمولاً مشتمل بر مطالب و مدارك مهمي است كه اگر چه كمك چنداني در درك و فهم خواننده از كار تحقيقاتي نمي‌كند، ولي آگاهي او از آنها لازم به نظر مي‌رسد. به عنوان نمونه: نامه‌هايي را كه براي انجام تحقيق به افراد يا موسسات مختلف نوشته شده است، يك نسخه از پرسشنامه و فرم مصاحبه، كه هر كدام با شماره جداگانه آورده مي‌شود. و در نهايت فهرست منابع با رسم امانت‌داري آورده مي‌شود.
وجود پيوست در كار تحقيقاتي، كمك موثري به محققان مبتدي در زمينه تهيه و تنظيم پرسشنامه يا وسيله‌اي مشابه براي جمع‌آوري اطلاعات است و حتي ممكن است محققان ديگري كه قصد تكرار يك تحقيق را دارند و مي‌خواهند به بررسي جديدي در زمان و مكان ديگر بپردازند كمك شاياني عرضه مي‌شود.
تاريخ: …….
دانشگاه …. شماره: ……..
پيوست: …….
فرم اطلاعات پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد، دكتراي حرفه‌اي و رساله‌هاي دكترا
نام واحد دانشگاهي
كد واحد: كد شناسايي پايان‌نامه:
نام و نام‌خانوادگي دانشجو:
شماره دانشجويي: سال و نيم‌سال اخذ پايان‌نامه:
عنوان پايان‌نامه كارشناسي ارشد يا دكتراي حرفه‌اي
تعداد واحد پايان‌نامه يا رساله نمره پايان‌نامه دانشجويي به عدد به حروف
محقق مي‌تواند در هر فصل توضيحات لازم و ضروري وابسته به مطالب فصل به عنوان مقدمه / كليات/ برآورد ارائه نمايد.
دانشجويان دوره دكتري مي‌بايست حداقل يك مقاله در ارتباط با موضوع رساله خود در يكي از مجلات علمي پژوهشي معتبر داخل و يا خارج كشور به چاپ برسانند. و دانشگاه خود را به عنوان نشاني دانشجو در آن قيد شود.
توجه:
1- در بعضي دانشگاه‌ها ممكن است:
الف- فرضيه را در فصل سوم منظور نمايند.
ب- تعريف عملياتي را در فصل اول منظور نمايند
ج- فهرست مطالب، جداول و نمودار را در پيوست‌ها بگنجانند
د- پيوست‌ها را به عنوان فصل ششم منظور كنند
در اصل و ماهيت كار تحقيقاتي خللي به وجود نمي‌آيد بلكه مطالب جابجا شده‌اند. ولي چه بهتر يك روش مشخص در دانشگاه‌ها به كار گرفته شود. در واقع رعايت ايزو 7144 در متدولوژي و APA در تجزيه و تحليل داده‌ها (كاربرد آمار) مدنظر قرار دهند.
* اهميت تدوين موضوع تحقيق:
در قسمت مقدمه بيان شده است كه آغاز يك تحقيق با احساس وجود يك مشكل همراه است. در اين مرحله، آن احساس بايد به صورت يك « پرسش» درآيد و بيان شود، بديهي است اين پرسش از مسائل روزمره تا مباحث و فرضيات پيچيده علمي را در برگيرد. مهم آن است كه به شيوه‌اي علمي و صحيح با توجه به زمان و مکان بيان شود. با در نظر گرفتن دو تقسيم‌بندي مهم در زمينه علائق علمي و احتياج عملي شما ممكن است تحقيق بنيادي يا كاربردي را در نظر بگيرد.
براي افراد متخصص معمولاً كار انتخاب موضوع براي تحقيق با مشكل كمتري نسبت به سايرين انجام مي‌گيرد، بويژه دانشجويان كه اغلب با وسواس و كل‌نگري بيشتري به انتخاب موضوع مي‌پردازند.
يك تحقيق خوب آن است كه قبل از شروع بكار، محقق نهايت كوشش را بكار برد تا مساله مورد نظر را از هر جهت تعريف و آن را محدود(از نظر زمانی و مکانی) نمايد تا در عمل اشكالات فراواني از قبيل مبهم بودن موضوع، وسعت ميدان مطالب مورد تحقيق، عدم امكان تحقيق مساله، عدم دسترسي به حدود مورد نظر و…. در كار پيش نيايد و مانع به نتيجه رسيدن و يا مانع منابع مالي و انساني غيرقابل تصور براي به نتيجه رسيدن نگردد. تعريف دقيق و روشن نمودن موضوع مورد تحقيق بطور دقيق، محقق يا گروه تحقيق را كمك مي‌كند كه در مسير هدف اساسي تحقيق كه همانا پاسخگوئي به مشكل يا مشكلات مطروحه است توفيق يابد، بدون شك بيان و روشن كردن يك مطلب تحقيقي پس از انجام كليه مراحل تحقيق بسته به روشن بودن موضوع تحقيق در ابتداء امر براي شخص محقق مي‌باشد و هر اندازه مساله براي خود محقق روشن‌تر باشد وصول به اهداف مورد نظر عملي‌تر خواهد بود و برعكس، بعضي فكر مي‌كنند كه در حين انجام تحقيق، شناخت مساله به طور تدريجي كامل مي‌گردد، در صورتي كه عملاً در پايان يك كار تحقيقي آنچه مي‌خواهيم بدست آوريم شناخت مساله نيست بلكه جوابي خواهد بود كه براي مشكل مورد نظر بايد بدست آيد، « آيا اگر شناخت قبل از شروع به تحقيق روشن نشده باشد، اقدامات ما چه مشكلي را مي‌تواند حل كند؟!»
تمام تحقيقات هميشه جنبه علت‌يابي و پيداكردن روابط علت و معلول را ندارند و بسياري از تحقيقات فقط توصيفي هستند، اما خود تحقيقات توصيفي نيز فقط در صورتي به نتيجه مطلوب مي‌رسند كه موضوع تحقيق در بدو امر براي محقق كاملاً روشن شده باشد و گرنه احتمال اين كه پس از صرف مدتي وقت و بكار بردن نيروي انساني و استفاده از تسهيلات لازم براي تحقيق به نتيجه مطلوب نرسيم و يا نتيجه‌اي غير از آنچه مورد نظر بوده است برسيم، زياد خواهد بود.
پژوهش امري گروهي است، نه فردي، هر مطالعه ضمن آنكه مبتني بر مطالعات قبلي است، مقدمه و پايه‌اي نيز براي مطالعه بعدي است. هر قدر تعداد ارتباط‌ها و پيوندهاي ممكن يك مطالعه با مطالعات پيشين و تئوري‌هاي موجود بيشتر باشد، اهميت و سهم آن مطالعه در بسط دانش آدمي بيشتر خواهد بود. در مطالعات علمي معمولاً مي‌توان موضوع پژوهش را از لحاظ انتزاع در سطحي قرار داد كه نتايج آن تعميم‌پذير باشد، زيرا مسائل علمي خود به خود تا حدي داراي كليّت هستند. يعني از موقع تنظيم و تدوين موضوع پژوهش، توجه پژوهشگر بايد معطوف به تعميم‌پذيري آن باشد.
تحقيق جديد به گونه‌اي طراحي شود كه با مطالعات پيشين ارتباط مستقيم داشته باشد.
10- اصول نوشتن مطالب در كار تحقيقاتي:
دركار تهيه، تاليف، ترجمه، نشر كتاب، كار تحقيقاتي اصول و اسلوبي هست كه رعايت آنها به كتاب، گزارش، كار تحقيقاتي و … از هر سنخ، ارزش و اعتبار مي‌بخشد و انتقال مفاهيم را به خواننده آسان مي‌كند. ملاحظه اين نكات باعث مي‌شود كه مدرك تهيه شده شما با سرعت بيشتري ويرايش شود و در واحد انتشارات معطل نماند. همچنين از دوباره‌كاري و اتلاف وقت، جلوگيري مي‌كند.
رعايت اصول نگارش نه تنها كار محقق و خواننده را آسان مي‌كند، بلكه سبب مي‌شود تا نوشته‌ها از زيبايي و ترتيب خاصي بهره‌مند شوند. براي شناخت بيشتر به مدارك و كتاب‌هاي نگارش مراجعه نمايند.
ويرايش چيست؟از ويرايش برداشت‌هاي مختلفي وجود دارد. گروهي آن را با غلط‌گيري نمونه‌هاي چاپي يكي مي‌دانند، عده‌اي مي‌پندارند كه ويرايش، همان اعمال قواعد رسم خط است، و در اين ميان، فقط آنان كه سابقه تاليف، ترجمه و نشر دارند، مفهوم دقيق ويرايش را مي‌دانند، براي اطلاع شما محققين محترم، كارهايي را كه ويراستار در واحد انتشارات انجام مي‌دهند، شرح مي‌دهم و سپس به مختصري از آئين‌نامه نگارش مي‌پردازيم.هر اثري كه به انتشارات مي‌رسد، ابتدا ويراستار محتواي آن را بررسي مي‌كند، هرگاه ترجمه باشد، آن را با اصل مقابله مي‌كند و ميزان دقت و مهارت در نقل معاني و مفاهيم، گزينش معادل‌ها و رعايت يكدستي در كاربرد الفاظ و همچنين صحت ضبط و رواني و سلامت بيان را مي‌سنجد، هرگاه تاليف و تصنيف باشد، به ارزش ادبي و اعتبار علمي آن، از جهت اسناد، منابع و طرز استفاده از آنها، و همچنين، به نحوه تصويب و تدوين و تناسب و توازن فصول و مطابقت محتواي اثر با مقصود نويسنده توجه نشان مي‌دهد. سپس، نوبت به ويرايش فني مي‌رسد كه عبارت است اعمال قواعد رسم خط و نشانه‌هاي فصل و وصل، پاراگراف‌بندي، تنظيم كردن عناوين آثار يا پاره‌اي واژه‌ها، و عبارات، ضبط اساسي و اصطلاحات به مشخص كردن عناوين آثار يا پاره‌اي واژه‌ها، و عبارات، ضبط لاتيني نام‌ها يا معادل‌هاي خارجي اصطلاحات فني و مفاهيم علمي، تعيين شكل‌ها و نمودارها و جدول‌ها، اجراي ضوابط فرمول نويسي، تعيين سلسله مراتب عنوانها و زيرعنوانها يا كدبندي مطالب، فصل‌بندي، تنظيم كتابشناسي، تهيه فهرست مندرجات و فهرست تفصيلي و فهرست راهنما و واژ‌ه‌نامه و شرح اعلام و ديگر حواشي و تعليقات، تنظيم صفحات عنوان و حقوق و انجام كارهاي ديگري كه ذكر آنها در اين مختصر نمي‌گنجند.
قسمت‌بندي مطالب يك كتاب، كار تحقيقاتي يا گزارش براي خواننده بسيار مهم است، اگر عنوانهاي اصلي و فرعي درست تنظيم شده باشند. خواننده سردرگم نمي‌شود. براي رعايت اين مساله، بهتر است به ضوابطي پايبند باشيم كه آن را در سرتاسر اثر يا گزارش رعايت كنيم.
مثلاً در مورد كتاب، بهتر است عنوانهاي اصلي يك فصل (مثلاً فصل يكم) را با 1-1،
2-1، 3-1، 4-1، 5-1 و ….. و عنوانهاي فرعي و فرعي‌تر را مشخص كنيم
مثال:
فصل اول و قسمت‌بندي آن
1-1- عنوان اصلي
1-1-1- عنوان فرعي
2-1-1- عنوان فرعي
2-1- عنوان اصلي
3-1- عنوان اصلي
1-2-1- عنوان فرعي
2-2-1- عنوان فرعي
الف- عنوان فرعي‌تر
(1) عنوان فرعي‌ترين
(الف) عنوان فرعي‌ترين
جدول نشانه‌ها
شكل نشانه نام نشانه بيشترين كاربرد
0 نقطه مي‌گويد‌يك‌جمله‌كامل به پايان رسيده‌است
! نشانه تعجب، هيجان، احساس مي‌گويد‌كه‌جمله‌يك‌فرمان‌است‌يااحساسي‌شديدوناگهاني
؟ نشانه سئوال مي‌گويد كه جمله را بايد سئوالي بخوانيم
، نشانه مكث، ويرگول، گاما مي‌گويدكه‌چه‌وقت‌بايد‌درميان‌جمله‌كمي‌مكث كنيم
؛ نشانه وقف متوسط، نقطه-ويرگول مي‌گويد كه جمله پايان يافته متمم يا مكملي دارد
: دونقطه مي‌گويد كه توضيح اضافي از پس اين نشانه مي‌آيد
” “ نشانه نقل و قول مي‌گويدكه‌كدام‌قسمت‌نوشته‌ازديگري‌يابيان‌گوينده‌اي‌است
_ خط فاصله، تيره- خط پيوند مي‌گويد‌كه‌عبارت‌ياجمله‌معترضه‌مربوط‌به‌موضوع‌ازپس
اين‌نشانه‌مي‌آيد
000 سه نقطه مي‌گويد كه بحثي از نوشته حذف شده است
( ) دو كمان دو ابرو- پرانتز مي‌گويدكه‌نوشته‌ميان‌اين‌نشانه‌بازمينه‌اصلي‌موضوع‌ارتباط‌فرعي‌دارد
[ ] قلاب، كروشه مي‌گويدكه‌آنچه‌ميان‌اين‌نشانه‌آمده‌است‌به‌متن‌اصلي‌افزوده‌شده‌است
___ خط بلند مي‌گويد كه آنچه در زير مي‌آيد پانوشت صفحه است
11- اصول استفاده از منابع و ماخذ دركار تحقيقاتي
در اين قسمت بايد در نهايت صداقت ((كه همانا مراد از تحقيق همان «حقيقت‌يابي» و از عينيت‌گرايي همان « راستگرائي» است)) كليه اطلاعات و زيربنائي كه از كتب، مجلات و ساير منابع ديگر بدست آمده و نيز بررسي‌ها و تحقيقات و تجربيات ديگران كه بهر ترتيبي جمع‌آوري شده منعكس گردد. به عبارت ديگر محقق بايد حاصل كار محققان و نويسندگان ديگر را، هم‌چون حاصل كار خود، محترم بداند و هر جا، در هر مورد و زمينه‌اي كه از كار ديگر محققان و نويسندگان بهره مستقيم مي‌برد و يا متون آنان را « نقل» مي‌كند، در پايان كار تحقيقي و يا كتاب خود، به اين نقل‌قولها با ذكر نام و مشخصات مولفيني، برابر فرم ذيل اشاره نمايد. با اين كار، هم آزاديها و حقوق مؤلفان و محققان محفوظ مي‌ماند و هم بناي راستگرائي تحقيقي استوار مي‌شود.
1- نادري، عزت‌اله- سيف نراقي- مريم، ( روش‌هاي تحقيق و چگونگي ارزشيابي آن در علوم انساني) تهران- دفتر تحقيقات و انتشارات بدر- چاپ پنجم 1372
2- دلاور، علي «مباني نظري و عملي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي» رشد چاپ دوم 1376
3- كرلينجر، فرد، ان « مباني پژوهش در علوم رفتاري» حسن پاشا شريفي- جعفر نجفي زند- موسسه انتشارات آواي نور، جلد اول و دوم چاپ اول 1374
.
12- طرز تهيه و مراحل مختلف تصويب رساله / پايان‌نامه
- انتخاب و تصويب موضوع رساله / پايان‌نامه
معمولاً دانشجو با توجه به گرايش تحصيلي، تجارب قبلي، توانايي، قابل دسترس بودن و … يك موضوع را انتخاب و در كميته تحصيلات تكميلي مطرح و در صورت تكراري نبودن، مجوز موقت كار را مي‌گيرد، سپس براي موضوع خود كه همان مشكل مطرح شده يك سري متغير اثرگذار را با مطالعه مقدماتی مشخص و سپس مساله را تشريح و سئوالات مساله و خود مساله را تدوين و بر مبناي آن فرضيه‌ها و اهداف و ضرورت كار را در دو صفحه (يعني همان فصل اول) جهت تصويب نهايي موضوع و انتخاب استاد راهنما و مشاور تحويل كميته تحصيلات تكميلي مي‌دهد.و كميته تحصيلات تكميلي تمام مراحل تصويب و تائيد استادان راهنما و مشاور و ابلاغ به دانشجو را انجام مي‌دهد، يا ممكن است با نظرات كميته به شوراي تحصيلات تكميلي دانشكده يا دانشگاه ارسال نمايد ( البته اين موضوع بستگي به دستورالعمل اختيارات كميته تحصيلات تكميلي و شوراي تحصيلات تكميلي دارد. در هر صورت پس از تصويب موضوع و تعيين استادان راهنما و مشاور برابر مقررات دانشگاه يا دانشكده، به دانشجو ابلاغ مي‌شود.
چگونگي انتخاب استاد راهنما و مشاور:
در هر دانشكده مقررات خاصي حكم‌فرماست. بعضي از گروه‌هاي آموزشي دانشكده‌ها، برابر دستورالعمل وزارت علوم و فناوري كميته تحصيلات تكميلي دارند و دانشجويان را آزاد مي‌گذارند كه استاد راهنماي خود را انتخاب و استاد راهنما پس از تائيد در كميته تحصيلات تكميلي استاد مشاور را مشخص مي‌كند. ولي در برخي ديگر دانشكده‌ها، اين حق انتخاب محدود و مشروط شده است و استادان توسط شوراي تحصيلات تكميلي به دانشجويان تحميل مي‌شوند و در نتيجه تحقيق به عنوان يك امر اجباري براي دانشجو تبديل مي‌شود.هر دانشكده ضرورت دارد كه كتابچه‌اي به منظور راهنماي دانشجو در انتخاب موضوع و مراحل مختلف تصويب آن(چرخه تحقيق) و انتخاب استاد راهنما و مشاور تهيه شود، و در ترم دوم در اختيار دانشجو قرار گيرد. و در اين كتابچه شرح وظايف استاد راهنما و مشاور و وظايف دانشجو در فرآيند رساله يا پايان‌نامه نويسي نسبت به يكديگر روشن شده باشد، تا بسياري از فشارهاي رواني، دوباره‌كاري و هزينه‌ها و سردرگمي دانشجويان كاهش يابد.و دست‌آورد اين كتابچه اين است كه دانشجو بر مبناي اصول ارائه شده مي‌داند در طول فرآيند كار تحقيقاتي خود، چه نوع هماهنگي‌هايي را با استادان راهنما، مشاور خود به عمل آورد و همچنين بعد از اتمام چه مراحلي بايد هماهنگي مجدد بين او و استادان به عمل آيد.و درنهايت نحوه دفاع از برنامه ريزی تحقيق ،نحوه پيش دفاعيه ، دفاع از پايان نامه وتجليد پايان نامه و….
13- تهيه و تصويب برنامه تحقيق (پروپوزال)
پس از تصويب موضوع و مشخص شدن استاد راهنما و مشاور دانشجو با نظارت و هماهنگي نزديك با استادان راهنما و مشاور فرم برنامه‌ريزي تحقيق (Proposal) خود را كه شامل فصل اول و سوم و يك سري مطالب ديگر كه در فرم برنامه‌ريزي تحقيق هر دانشگاه يا دانشكده مشخص است تهيه و پس از امضاء استادان راهنما و مشاور و در مقطع دكتري استادان ناظر جهت تصويب از طريق كميته تحصيلات تكميلي و سپس شوراي تحصيلات تكميلي ارسال مي‌شود و در جلسه دفاعيه تصويب پروپوزال، دانشجو رسماً كار خود را آغاز مي‌كند و معمولاً فعاليت خود را هر از چندگاهي (بستگي به جدول زمانبندي شده مورد توافق استادان راهنما و مشاور و دانشجو دارد و در بعضي از دانشگاه‌ها خود اين جدول را مشخص مي‌كنند و فعاليت را خواستار مي‌شوند)
* نكته قابل توجه دانشجويان و محققين
هر پژوهش در واقع با قصد پاسخگويي و راه‌حل‌هايي براي يك مساله كه بر گرفته از مشكل اصلي كه در قالب يك پرسش ظهور كرده است، آغاز مي‌شود.
هر پژوهش براي اينكه انسجام لازم، هدفمندي و كاربردي بودن خود را حفظ كند بايد بر حول يك مساله اصلي، سازماندهي شود. هر مساله اصلي در واقع، مركزي است كه در حوزه مساله قرار گرفته است. حوزه مساله در برگيرنده‌ي مسائل حاشيه‌اي، پيرامون و پديداري است كه بر گرد مساله‌ي اصلي مانند شكل ذيل نمودار شده است.
مساله اصلي يا حاشيه‌اي بودن يك مساله در واقع به هدف تحقيق بستگي دارد. و اصلي و حاشيه‌اي بودن مساله يك امر نسبي است.
مساله اصلي براي اعتياد جوانان شهر تهران در سال 1386
- آيا بين (فقر، بيكاري، محيط زندگي و …) و اعتياد جوانا شهر تهران در سال 1387 رابطه معنی داری وجود دارد؟
كار محقق اين است كه: انتخاب يك مساله و صورت‌بندي آن در قالب يك مساله علمي و بررسي آن با استفاده از روش‌هاي علمي، شناسايي علل و روابط مربوط به آن و در نهايت برگرداندن آن از زبان علمي به زبان ساده‌تر به منظور ارائه‌ي راه‌حل‌ها و چاره‌جويي‌ها مي‌باشد. در واقع با تشريح مساله و بيرون آوردن سئوالات جديد از دل آن و رسيدن به يك سئوال اصلي به نام مساله مي‌باشد.
براي شناخت بيشتر بيان مساله به مطالب مطرح شده در همين كتاب مراجعه شود.
نتيجه فعاليت خود را كتبي يا شفاهي به استادان راهنما و مشاور مي‌دهد.
و بهتر است كتبي باشد و استادان راهنما و مشاور هم براي هر دانشجو يك پرونده جداگانه داشته باشند و بهتر است تمام اطلاعات در يك فايل در كامپيوتر خود داشته باشند تا قابل دسترسي باشد. در پايان هر فصل استادان راهنما و مشاور بايد كار تحقيقي دانشجو را تأئيد يا اصلاح و يا پيشنهاد اصلاحي بدهند تا تكليف دانشجو كاملاً مشخص شود تا گام‌هاي تعريف شده‌ي فرآيند تحقيق را يكي پس از ديگري بردارد.
در اكثر موارد مشاهده مي‌شود كه بين دانشجو و استادان راهنما و مشاور اختلاف وجود دارد.- اظهار نظر نامعقول استادان در رابطه با محتواي كار تحقيقاتي در حين كار
- ارائه كار تحقيقاتي كامل توسط دانشجو به استاد بدون كوچكترين هماهنگي در طول فرآيند كار- تناقض بين ديدگاه‌هاي استاد راهنما و استاد مشاور و سرگرداني دانشجو در كشاكش اظهارات ناهماهنگ بين آنها- مشخص نبودن ساز و كار (مكانيزم) تقسيم كار بين استاد راهنما و استاد مشاور يا استادان مشاور و در نتيجه سرگردان ماندن دانشجو در برابر اظهارات استاد راهنما و استاد مشاور كه امور مختلف كار تحقيقاتي را جزء وظايف ديگري مي‌داند، يعني مسئوليت را به گردن يكديگر مي‌اندازند
- عدم هماهنگي دانشجو با اخذ تاييد از استادان در رابطه با طراحي ابزارهاي جمع‌آوري اطلاعات و اقدام به جمع‌آوري اطلاعات در نمونه‌ي آماري و ارايه‌ي نتايج آن به استاد راهنما.اگر وظايف استادان راهنما و مشاور و دانشجو كاملاً در فرآيند تحقيق مشخص شود اين ناهماهنگي‌ها به حداقل كاهش خواهد يافت.
14- اهميت فصل اول و سوم در يك رساله / پايان‌نامه/پروژه تحقيقاتي
اگر هر رساله / پايان‌نامه/ پروژه تحقيقاتي را به عنوان خانه تشبيه كنيم مي‌بينيم كه بعد از انتخاب زمين، اصلي‌ترين كار ” نقشه ساخت” يك خانه است. و اين نقشه ساخت ساختمان توسط آرشيتكت طراحي شده است و براي شروع كار نيازمند به مجوز ساخت از سوي مراجع ذيربط (شهرداري) مي‌باشد. لذا مي‌توان انتظار داشت هرگاه يك مهندس جزء، نقشه را مورد بررسي علمي قرار دهد، بايد به‌تواند ساختماني را كه بر اساس اين نقشه ساخته خواهد شد تجسم كند.و شهرداري براي اين طرح ساختمان مهندس ناظر تعيين مي‌كند و در پايان كار بر مبناي گزارش همين مهندس ناظر مسئولين شهرداري مجوز پايان‌كار صادر مي‌كنند-
حال مي‌توان انتظار داشت كه طرح تحقيق (شامل فصل اول و سوم به عنوان برنامه ريزی تحقيق) كه توسط دانشجو باهماهنگی استادان راهنما و مشاور تهيه مي‌شود همانند همان نقشه‌اي می باشد كه توسط آرشيتكت تهيه شده است. و مهندس جزء همان استادان راهنما و مشاور مي‌باشند.در نتيجه انتظار معقول اين است كه قبول يا رد يا هرگونه پيشنهاد اصلاحي كه پيرامون طرح تحقيقاتي از طرف استادان راهنما و مشاور و يا شوراي تحصيلات تكميلي به دانشجو ارائه مي‌شود بر پايه چنين قضاوت متخصصانه‌اي باشد.بعد از اين كه طرح توسط مسئولين مربوطه مورد تائيد قرار گرفت دانشجو مجاز خواهد بود رسماً كار تحقيق خود را آغاز كند.
در بعضي از دانشگاه‌ها يا دانشكده‌ها فصل اول و سوم به عنوان فصل اول آورده مي‌شود. در اين صورت كار تحقيقاتي به جاي 5 فصل داراي 4 فصل خواهد بود، ولي بهتر است فصل سوم جدا باشد.
4-5-9- گام‌هاي مربوط به پرسشنامه:
براي سهولت كار گام‌هاي ذيل اگر درست برداشته شوند كار تهيه پرسشنامه برابر اصول و نتيجه آن قابل بهره‌برداري است.
گام اول : تعريف صوري متغيرها گام دوم: تعريف عملياتی متغيرها
گام سوم: شاخص‌سازي متغيرها گام چهارم: انتخاب جامعه نمونه
گام پنجم: طراحي پرسشنامه بر مبناي متغيرها و شاخص‌ها كه توانايي پاسخگويي به فرضيه‌ها و اهداف تحقيق را داشته باشد.
گام ششم: انتخاب پرسشگر مجرب و وسيله ارسال پرسشنامه‌ها
گام هفتم: تست اوليه پرسشنامه و تصحيح آن
گام هشتم: ارسال پرسشنامه‌ها و جمع‌آوري آنها
گام نهم: تشكيل جدول مادر براي داده‌هاي پرسشنامه‌هاي جمع‌آوري شده
توجه: براي تدوين پرسشنامه به قسمت تدوين پرسشنامه در همين كتاب و ساير كتب مراجعه نمائيد.
15- پيش دفاعيه و دفاعيه اصلي:
الف- پس از اينكه محقق بر مبناي اطلاعات جمع‌آوري شده، تجزيه و تحليل داده‌ها و آزمون فرضيه‌ها را در فصل چهارم انجام داد، از آنها نتايج كلي و پيشنهادات ( پيشنهادات اجرائي و تحقيقي) را مشخص مي‌نمايد و در واقع كار تحقيقاتي خود را به پايان رسانده است. چند نسخه اصلاح شده را بر مبناي روش مشخص شده دانشگاه مربوطه پس از تائيد استادان راهنما و مشاور جهت پيش دفاعيه تحويل كميته تحصيلات تكميلي مي‌دهد.دانشجو در حضور استادان راهنما و مشاور و يك يا چند استاد ارزياب كه توسط شوراي تحصيلات تكميلي يا هر قسمت ديگر كه دانشگاه مشخص مي‌كند. از كار تحقيقاتي خود دفاع اوليه را مي‌نمايد. در واقع اين دفاعيه يك دفاع غيررسمي است ولي روي ارزيابي كار دانشجو بسيار تاثيرگذار است، در صورتي كه ايرادهايي وارد شود در مدت زمان تعيين شده دانشجو زيرنظر استادان راهنما و مشاور ايرادها را رفع و پس از تكميل جهت دفاع اصلي همين مراحل را طي مي‌كند.
ب- در مقطع دكتري در بعضي از دانشگاه‌ها ممكن است پايان فصل اول، دوم و سوم و تهيه پرسشنامه يك جلسه دفاعيه پيش‌بيني نمايند. البته اين دفاعيه خيلي از مشكلات دانشجو را حل خواهد كرد. و در پايان فصل چهارم به منظور ارائه نتايج فرضيه‌ها يك دفاعيه ديگر داشته باشند. و در پيش دفاعيه و دفاع اصلي در مقطع كارشناسي ارشد و دكتري نحوه كار يكي است.
پس از تصويب دفاعيه و دريافت نمره، دانشجو تعداد … جلد (بر مبناي خواسته دانشگاه مربوطه) ازكار تحقيقاتي خود را تجليد كرده تحويل كميته تحصيلات تكميلي مي‌دهد و سپس برابر مقررات دانشگاه كارهاي مربوط به تسويه حساب را انجام و در نهايت گواهي فارغ‌التحصيلي موقت را از مبادي مربوطه دريافت مي‌نمايد و از لحظه دفاع از كار تحقيقاتي خود فارغ‌التحصيل شناخته شده است.
16- طرز تهيه و مراحل مختلف پروژه‌هاي تحقيقاتي
پروژه‌هاي تحقيقاتي از ابتدا تا مرحله تصويب موضوع و ابلاغ به مجري تحقيق مراحل ذيل را طي می نمايد.
الف- هر سازمان يا نهاد يك سري موضوعات را در اختيار محققان قرار مي‌دهند. و محققين با توجه به تخصص و توانايي و گروه كاري خود يك يا چند موضوع را انتخاب و سپس براي هر موضوع در قالب شناسنامه تحقيقاتي، اطلاعات لازم را تدوين و به سازمان يا دبيرخانه شوراي تحقيقات مربوطه تحويل مي‌دهند.در بعضي از سازمانها و يا موسسه‌هاي تحقيقاتي قبل از ارائه شناسنامه كامل يك شناسنامه مقدماتي كه شامل: موضوع، مساله، فرضيه‌ها و اهداف باشد از محققين درخواست و پس از تصويب موضوع، شناسنامه كامل تحقيقاتي را از پژوهشگران مي‌خواهند.
ب- شوراي تحقيقات برابر دستورالعمل چرخه تحقيقات خود ،بهترين موضوعات با توجه به معيار و ضوابط مربوط به مجري تحقيق از قبيل: تعهد، تحصيلات عالي، تجارب و ويژگيهاي فردي، گروه کاری ،تجارب لازم در ارتباط با پروژه‌هاي تحقيقاتي مورد نظر را انتخاب مي‌نمايند.
ج- دبيرخانه شوراي تحقيقات برابر دستورالعمل‌هاي خود پس از انتخاب موضوعات آنها از طريق مبادي مربوطه به تائيد مي‌رساند و سپس جهت اجرا به رده مجري يا مجري تحقيق ابلاغ مي‌كند.
د- همزمان با ابلاغ موضوعات از طريق دبيرخانه شوراي تحقيقات يا رده مجري ناظر علمي برابر شرايط مربوط براي هر مجري تحقيق انتخاب و پس از صدور حكم به رده مجري و مجري تحقيق ابلاغ مي‌گردد. و از لحظه معرفي ناظر علمي، مجري تحقيق با نظارت ناظر علمي كار خود را شروع مي‌نمايد.
17- شروع به كار پروژه‌هاي تحقيقاتي از مرحله ابلاغ تصويب موضوع تا پايان كار مراحل ذيل را طي مي‌نمايد:
الف- بستن قرارداد بين رده مجري يا دبيرخانه شوراي تحقيقات و مجري تحقيق
ب- دريافت 30% اعتبار پروژه (بستگي به متن قرارداد دارد كه چقدر باشد)
ج- برابر زمانبندي پروژه، مجري تحقيق بايد 30% كار را كه معمولاً شامل موارد ذيل مي‌باشد پس از تائيد و معرفي ناظر علمي به دبيرخانه شوراي تحقيقات جهت تائيد ارسال می نمايد.
(1) موضوع (2) مقدمه (3) تشريح مساله (4) سئوالات مربوط به مساله
(5) بيان مساله (6) اهداف پروژه (7) اهميت و ضرورت پروژه (
نوع و روش تحقيق (9)جامعه مورد تحقيق (10) جامعه نمونه وحجم نمونه (11) ابزار جمع‌آوري اطلاعات (12) تعيين متغيرهاي مستقل و وابسته (13) تعريف صوري متغيرها (144) ابزار تجزيه و تحليل داده‌ها (15) منابعي كه مي‌بايست مورد مطالعه قرار گيرند مشخص مي‌شود
د- پس از دريافت 30%کار از طريق مبادي مربوطه در گروه تخصصي دبيرخانه شوراي تحقيقات مورد بررسي و نقد قرار مي‌گيرد و در جلسه رسمي مجري تحقيق از آن دفاع و پس از تائيد توسط گروه تخصصي، مجري طرح بايد مشغول آماده كردن 60% کارباشد و در اين مدت، دبيرخانه شورا اعتبار 30% پروژه را برابر روش جاري پرداخت خواهد نمود. در صورتي كه 30% تائيد نشود مجري طرح ايرادات را دريافت و پس از رفع آن مجدداً در شوراي گروه تخصصي شركت مي‌نمايد و اين كار ممكن است چندين مرحله انجام گيرد. در صورتي كه گروه تخصصي تشخيص دهد كه مجري طرح توانايي كار را ندارد برابر مقررات با وي رفتار خواهد شد.
هـ- پس از تائيد 30% کارمجري طرح برابر زمانبندي مشخص شده وارد مرحله 60% مي‌شود پس از تهيه و تائيد ناظر علمي جهت تائيد به دبيرخانه شورا ارسال خواهد شد و مواردي كه بايد در 60%کار آماده شود بشرح ذيل مي‌باشد.
(1) رفع ايرادات 30% ( در صورتي كه وجود داشته باشد)
(2) تعريف عملياتي متغيرها
(3) شاخص‌سازي
(4) تهيه پرسشنامه و فرم مصاحبه ( درصورتي كه نياز باشد)
(5) اعتبار و روائي پرسشنامه از طريق محاسبه ضريب الفا كرونباخ و يا هر ابزار ديگري كه اعتبار و روائي را مشخص كند.
(6) ادبيات تحقيق بطور كامل برابر روش
توجه: در واقع 30% و 60% شامل فصل اول، دوم و سوم پروژه خواهد بود.
و- پس از دريافت 60%کار پروژه از طريق مبادي مربوط، در گروه تخصصي دبيرخانه شوراي تحقيقات مورد بررسي و نقد قرار مي‌گيرد و در جلسه دفاعي ابلاغ ،مجري طرح از آن دفاع خواهد كرد، مجري طرح مي‌تواند از وجود گروه كاري خود در مرحله دفاع استفاده نمايد و دبيرخانه هم در صورتی که ضرورت داشته باشد، ناظر علمي را به جلسه دعوت خواهد نمود.پس از تائيد 60% کارتوسط گروه تخصصي، مجري طرح آماده مرحله 100% مي‌شود در صورتي كه 60% مورد تائيد قرار نگرفت، مجري طرح پس از رفع ايرادات مجدداً بايد در جلسه دفاعيه شركت نمايد، تا موقعي كه تائيديه 60% را دريافت نمايد.
ز- دبيرخانه پس از تائيد 60% طرح اقدامات لازم براي پرداخت اعتبار مربوطه برابر روش جاري را انجام مي‌دهد.
ح- پس از تائيد 60% کارطرح توسط دبيرخانه شوراي تحقيقات، مجري طرح اقدامات لازم را تا مرحله 100% انجام مي‌دهد و پس از تائيد ناظر علمي آن را از طريق مبادي
مروت آزادبخت
Loading ...
یک دیدگاه
سحر
سلام ممنونم از سایت مفیدتون