روش تحقيق پيمايشي ‏‏survey research method

– كليات: تحقيق فرايندي است كه در آن كنش و واكنش مستمري ميان نظريه و داده‌ها و نيز ميان تحليل ‏مقدماتي و تحليلهاي بعدي وجود دارد.‏
‏ نقش نظريه مورد تاكيد قرار گرفته است. روش تحقيق پيمايشي صرفاٌ روشي گام به گام نيست بلكه فرايندي است ‏كه مستلزم خلاقيت، قدرت تخيل، مهارت، مصالحه و يافتن راه‌حل‌هاي مناسبي براي مشكلات پيش‌بيني نشده است. ‏انجام دادن تحقيق پيمايشي درست، هنري اكتسابي است.‏
‏1-ماهيت روش تحقيق پيمايشي: روش پيمايشي از روش‌هاي تحقيق اجتماعي است، كه مانند هر روش ‏ديگر طرفداران و منتقداني دارد. هدف اين بخش از كتاب در وهله اول ارائه دستورالعمل مفيدي براي اجراي درست ‏روش پيمايشي است و قصد دفاع از آن را ندارد. منتها بايد دانست كه بسياري از انتقادهايي كه از اين روش مي‌شود، ‏ناشي از برداشت‌هاي نادرست از اين روش است.‏
‏-روش پيمايشي چيست؟
‏ مارش‏ تاكيد مي‌كند، روش پيمايشي به معناي فن خاصي براي جمع‌آوري اطلاعات نيست. با اين وجود آنكه ‏پرسشنامه در اين روش كاربرد گسترده‌اي دارد، اما براي جمع‌آوري اطلاعات مي‌توان از فنون ديگري هم استفاده ‏كرد. مثل مصاحبه‌هاي عميق و ساخت يافته‌، مشاهده و تحليل محتوا ، و بسياري فنون مناسب ديگر.‏
‏2- ويژگيهاي روش تحقيق پيمايشي‏ ‏:‏
‏ الف- شكل گردآوري داده‌ها:‏
‏ روش پيمايشي با مجموعه‌اي از اطلاعات سازمان يافته و منظم، كه مي‌توان آن را « ماتريس داده‌ها ‏» يا « ‏جدول مادر » ناميد، مشخص مي‌شود. منظور جدولي است كه در هر سطر آن اطلاعات مربوط به يك متغير و در هر ‏ستون آن اطلاعات مربوط به يك «مورد» ديگر درج شده است.‏
‏ آنچه در ماتريس داده ها اهميت دارد ،اين است که صفت “هرمورد” را در باره هر يک از متغير ها پيدا نمائيم ، ‏ولی برای اين کار استفاده از پرسشنامه الزام آور نيست .منتها به دليل سهولت اجراء پرسشنامه رايج ترين فن جمع ‏آوری اطلاعات در روش پيمايشی است.در جدول ماتريس داده ها هر “مورد” که از اين پس آن را واحد تحليل می ‏ناميم ،يک شخص است ،اما هميشه واحد تحليل شخص نيست ،بلکه می تواند کشور ،سال يا هر چيز ممکن ديگر ی ‏که به توان صفات مربوط به آن جمع آوری کرد ه باشد. ‏

‏ يک مثال از جدول ماتريس داده ها
‏ واحدهاي‏
‏‌ تحليل ‏
متغيرها پاسخگوي‏1‏ پاسخگوي‏2‏ پاسخگوي
‏3‏ پاسخگوي
‏4‏ پاسخگوي
‏5‏
جنس مرد مرد زن زن مرد
سن ‏25ساله ‏32ساله ‏27ساله ‏45ساله ‏38ساله
گرايش سياسي اصلاح‌طلب ميانه‌رو اصلاح‌طلب سنت‌گرا(اصول‌گرا)‏ سنت‌گرا(اصول‌گرا)‏
طبقه كاگر متوسط ‏
‏‌پايين كارگر متوسط‌بالا متوسط
اگر واحد تحليل کشورباشد ،اسامی کشورها را به جای اشخاص در بلای “جدول مادر” يا ‏
‏”ماتريس داده ها” درج می کنيم ،سپس صفات کشورها (ماننده تعداد جمعيت ،وسعت ،ميزان تراکم ،نرخ بيکاری و ‏‏….)را در ذيل نام کشور ثبت می کنيم . اگر واحد تحليل سال باشد ،سالهای 1350،1360،1370،1380،را بالای ‏جدول مادر درج کرده و صفات مربوط به هر سال (ماننده نرخ تورم،ميزان ازدواج ،ميزان طلاق، و ….)را در ذيل سال ‏مربوط ثبت می کنيم . براي تحليل پيمايشي كه بر مبناي مقايسه واحدهاي تحليل صورت مي‌گيرد، ماتريس داده‌ها ‏نقش مهمي ايفا مي‌كند. در تحقيق پيمايشي پرسشنامه كاربرد گسترده‌اي دارد. اما براي جمع‌آوري اطلاعات مي‌توان ‏از فنون ديگري هم استفاده كرد.‏
‏ ب- روش تحليل مقايسه‌اي داده‌ها:يكي از كاركردهاي تحليل پيمايشي توصيف خصوصيات مجموعه‌اي از ‏واحدهاي تحليل است. مثالاً اگر بخواهيم نحوه رأي دادن افراد يك گروه را بسنجيم، لازم است نظر تك تك آنان را ‏درباره انتخابات بدانيم. ماتريس داده‌ها، اطلاعات لازم را براي اين منظور در اختيار ما مي‌گذارد. اما محقق روش ‏پيمايشي در صدد تبيين پديده‌ها نيز برمي‌آيند. تحليل‌گر روش پيمايشي از طريق مقايسه موارد (واحدهاي تحليل) ‏مي‌كوشد پديده‌ را شناسايي كند، و با در نظر گرفتن صفات ويژه هر يك از « موارد» اين كار را انجام مي‌دهد. به ‏عنوان مثال، هر گاه واحدهاي تحليل از لحاظ گرايش سياسي به دو گروه اصول‌گرا سنتي، اصلاح‌طلب تقسيم شده ‏باشند، تحليل‌گر پيمايشي سعي مي‌كند بداند اصلاح‌طلب از لحاظ صفات يا متغيرهاي ديگر چه تفاوت‌هايي با ‏اصول‌گرا سنتي دارند و آيا اين تفاوت‌ها منشاء طبقاتي دارد؟ همان‌طور كه از جدول صفحه قبل پيداست، نحوه راي ‏دادن افراد فرق مي‌كند و اين تفاوت با تفاوت طبقاتي همراه است، اصلاح‌طلب از طبقه كارگر و اصول‌گرا ( ‏سنت‌گرايان) از طبقه متوسط هستند. به عبارت ديگر، تحقيق پيمايشي با مشاهده تغيير صفت در واحدهاي تحليل و ‏دنبال كردن تغييرات ديگري كه با آن همبسته است، در پي درك علل پديده‌ است. بدين لحاظ هدف اين روش ‏استنتاج روابط علّي است كه از مقايسه دقيق ويژگيهاي متفاوت واحدهاي تحليل به دست مي‌آيد(هم چون تاثير ‏پايگاه طبقاتي بر نحوه راي دادن) اما كار بدينجا خاتمه نمي‌يابد. قدم بعدي پاسخ به اين پرسش است كه:« چرا ‏پايگاه طبقاتي شخص بر نحوه راي دادن او اثر مي‌گذارد؟»‏
پژوهشگراني كه روش پيمايشي را به كار مي‌برند بايد محتاط باشند و از ايجاد حلقه‌هاي ارتباط علّي نادرست ‏بپرهيزند. زيرا همراهي و تقارن دو پديده به معناي وجود رابطه علّي ميان آنها نيست.‏
‏-‏ شيوه تحقيق پيمايشي با ساير روش‌ها مغايرت دارد:براي مثال در روش « مطالعه موردي» تنها يك واحد ‏تحليل وجود دارد و تمام داده‌ها براي همان يك « مورد» جمع‌آوري مي‌شود و چون مورد ديگري براي مقايسه وجود ‏ندارد، براي فهم رفتار و گرايش‌هاي آن مورد بايد تدابير كاملاً متفاوتي را بكار برد.‌« روش آزمايشي» از اين لحاظ كه ‏داده‌ها را در يك ماتريس داده‌ها گرد‌ مي‌آورد با روش پيمايشي مشابهت دارد، اما از اين نظر كه تغيير ميان واحدهاي ‏تحليل را با مداخله آزمايشگر ايجاد مي‌كند، اساساً با روش پيمايشي متفاوت است. در اين مورد مي‌توان برخي ‏تحقيقات پزشكي را مثال زد. آزمايشگري مي‌خواهد اثر دارويي را بر يك نوع بيماري بيازمايد. براي اين منظور ‏گروهي از بيماران را مشخص كرده و آنها را به دو گروه همسان تقسيم مي‌كند. دارو تنها براي يكي از دو گروه تجويز ‏مي‌شود و بعد از تجويز، ميزان بهبودي دو گروه مقايسه مي‌شود. اينجا تفاوت ميان دو گروه را آزمايشگر ايجاد كرده ‏است.‏
‏ روش پيمايشي تغييري ايجاد نمي‌كند، بلكه به دنبال يافتن تفاوت‌هاي موجود است. در مورد مثال بالا، اين روش ‏به دنبال گروهي از بيماران است كه از دارو استفاده نكرده‌اند، مقايسه مي‌كند. در اينجا مشكل آن است كه نمي‌توان ‏از همساني كامل دو گروه مطمئن بود. در حاليكه آزمايشگر كار تحقيق را از دو گروه همسان كه تنها در مصرف دارو ‏متفاوت‌اند شروع كرده‌است و مي‌تواند هر گونه تغيير در بهبودي را به استفاده از دارو نسبت دهد« البته تنها از لحاظ ‏نظري دو گروه كاملاٌ همسان فرض مي‌شوند و در عمل كمتر با دو گروه همسان سروكار داريم.»روش آزمايشي ‏صرف‌نظر از مسائل اخلاقي، به تبع رويكردهاي متفاوت ايجاد تغيير در گروه، روش‌هاي تحليلي كاملاً متفاوتي را نيز ‏در پيش مي‌گيرد. براي هر تحقيق مي‌توان از روش‌هاي متفاوتي استفاده كرد: به عنوان مثال براي بررسي علل ‏اعتصاب مي‌توان از روش پيمايشي كه به بررسي گرايش‌هاي مديران و كارگران مي‌پردازد سود جست، يا با استفاده ‏از مطالعه موردي، يك اعتصاب يا جو كارخانه خاصي را بررسي كرد و يا دو گروه، از كارگران را كه در شرايط متفاوت ‏كار مي‌كنند، انتخاب كرده و تفاوت شرايط كاريشان را در رابطه با احتمال وقوع اعتصاب، چند نمونه از ‏روش‌هاي تحقيق و فنون گردآوري داده‌ها

با استفاده از روش آزمايشي سنجيد.در هر يك از روش‌هاي فوق مي‌توان از فنون متفاوتي جهت گردآوري داده‌ها ‏استفاده كرد. در روش پيمايشي مي‌توان از مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه يا فنون ديگر سود جست. «.به طور ‏خلاصه، روش پيمايشي يكي از روش‌هاي گرد‌آوري، تنظيم و تحليل داده‌ها است و داده‌هاي هر تحقيق را ‏مي‌توان با فنون متعددي جمع‌آوري كرد. در بسياري از تحقيق‌ها بهتر است كه همزمان از چند روش ‏استفاده شود.‏
‏» تحقيق پيمايشي فرآيندي است كه در آن كنش و واكنش مستمري ميان نظريه و داده‌ها و نيز ميان تحليل ‏مقدماتي و تحليل‌هاي بعدي وجود دارد.تحقيق پيمايشي صرفاً، روش گام به گام نيست، بلكه فرآيندي است كه ‏مستلزم خلاقيت، قدرت تخيل، مهارت، مصالحه و يافتن راه‌حل‌هاي مناسبي براي مشكلات پيش‌بيني شده است.‏
‏3- انتقاد از روش پيمايشي:‏
‏ شايع ترين انتقادها از روش پيمايشي را مي‌توان در سه مقوله طبقه‌بندي كرد. ‏
‏ الف- انتقادهاي فلسفي:‏
‎ ‎‏(1) در روش پيمايشي نمي‌توان ميان متغيرها روابط علّي برقرار كرد.‏‎ ‎براي مثال: اگر سالمندان ‏محافظه‌كارتر از جوانان باشند،نمي‌توان مطمئن بود كه افزايش سن موجب محافظه‌كاري مي‌شود.« تحليل پيمايشي ‏تا حد زيادي بر اين مشكل فائق مي‌آيد.»‏
‎ ‎‏(2) روش پيمايشي از دستيابي به جنبه‌هاي معني‌دار كنش اجتماعي ناتوان است: زيرا‎ ‎كنش از فردي آگاه ‏و داراي قدرت انتخاب سرمي‌زند، فردي كه داراي خاطرات، آرزوها، اهداف و ارزشيهايي است كه به رفتار او شكل ‏مي‌دهند. در تحقيق بايد تمام اين عوامل را براي تفسير و ارزيابي كنش در نظر آورد.‏
‎ ‎‏« روش پيمايشي قابليت زيادي براي تبيين «معني‌دار» كنش فرد دارد»‏
‏ (3)روش پيمايشي تنها به جنبه‌هاي خاصي از اعتقادات و كنش‌هاي فردي مي‌پردازد و‎ ‎زمينه‌اي را كه اين ‏اعتقادات و كنش‌ها در آن جريان دارد، در نظر نمي‌گيرد. بدون در نظر گرفتن زمينه‌ كنش نمي‌توان درك درستي از ‏آن داشت. براي مثال شركت منظم يك فرد در مراسم مسجد را مي‌توان به صور مختلف تفسير كرد. اين رفتار ‏مي‌تواند به معناي وجود اعتقادات مذهبي قوي در فرد باشد، يا اينكه او به دنبال يك ايمان مذهبي است، يا به دليل ‏فشار اجتماعي نمي‌تواند از رفتن به مسجد سرباز زند، يا تماس با اشخاص مهم در مسجد او را به آنجا مي‌كشاند و ‏تفاسير ديگري از اين قبيل.«با اجراي درست روش پيمايشي، ضرورتاً به گردآوري اطلاعات پراكنده بدون توجه به ‏زمينه‌هاي رفتاري و بدفهمي ناشي از آن هدايت نمي‌شويم. البته اين مشكل باقي خواهد ماند كه براي اجتناب از ‏چنين سوءتعبيرهايي، به كدام نوع و چه ميزان اطلاعات درباره زمينه نياز داريم.»‏
‏ (4) به نظر مي‌رسد پيش‌فرض روش پيمايشي اين است كه كنش انسان را نيروهاي خارجي تعيين مي‌كند و ‏روش فوق نقش آگاهي، اهداف، نيات، و ارزش‌هاي انساني را كه از منابع مهم كنش انساني هستند ناديده مي‌گيرد.« ‏روش پيمايشي ضرورتاً، جبرگرا نيست و نسبت دادن جبرگرايي به آن از آنجا ناشي مي‌شود كه اين روش بيشتر مورد ‏استفاده جامعه‌شناسان اثبات‌گرا بوده است ( لازم به يادآوري است كه ماركس تحقيقي پيمايشي مشتمل بر 25000 ‏پرسشنامه پستي را به مورد اجرا گذاشت و ماكس وبر نيز در مطالعاتش درباره كارگاههاي نساجي ازروش پيمايشي ‏استفاده كرد.)»‏
‏ (5)روش پيمايشي هم چون يك مدل علمي بي‌فايده، تشريفاتي و انعطاف‌ناپذير است كه بر محور « ‏فرضيه‌آزمايشي ‏» و «آزمون‌هاي معني‌داري ‏» متمركز شده و هيچ تصور يا تفكر خلاقي را نمي‌طلبد.‏
‏ « با اجراي درست روش پيمايشي خواهيم ديد كه اين نظر تا چه حد اشتباه است»‏
‏ (6)روش پيمايشي اساساً تجربه‌گرا است (سي. رايت. ميلز). بدين معني كه اين روش صرفاً‌ انبوهي از واقعيت‌ها و ‏آمارها را گردآوري كرده و چيزي را كه ارزش نظري داشته باشد فراهم نمي‌كند. «درصورتي كه تاكيد مكرر براي ‏تحقيق و تحليل پيمايشي خوب، نظريه و تفسير ركن اساسي است»‏
‏ (7)بعضي چيزها را به ويژه با روش پيمايشي نمي‌توان اندازه‌گيري كرد. براي مثال: محقق پيمايشي براي ‏اندازه‌گيري قدرت فلان وزير با مشكل بزرگي مواجه خواهد بود. « هيچ وقت ادعا نشده كه پيمايش تنها روش ‏تحقيق اجتماعي است. بلكه اين روش را صرفاً بايد در موارد مناسب بكار برد. براي هر موضوع تحقيق بايد روش ‏مناسب با آن را انتخاب كرد مثالاً روش تاريخي مشخص است براي چه موضوعي كاربرد دارد.»‏
ب- انتقادهاي فني:‏
‏ (1) روش پيمايشي از آنجا كه بر پرسشنامه‌هاي محدود و سازمان يافته تكيه دارد، دستاورد بسيار محدودي ‏دارد.« اين انتقاد مبتني بر درك بسيار محدود از فنون متعدد قابل استفاده در اين روش است»‏
‏ (2) روش پيمايشي بيش از حد بر آمار تكيه دارد و سئوالات جالب را به اعداد نامفهوم كلي تحويل مي‌دهد.« ‏در حالي كه بسياري از تحقيقات اساساً فارغ از آمار هستند و نيازي به تحليل آماري ندارند، بايد بدانيم آنچه در ‏تحليل‌هاي آماري مهم است، منطق حاكم بر آنهااست. در تحليل آماري از همان منطقي بهره مي‌بريم كه در ‏تحليل‌هاي بسيار كيفي، و همين منطق و نقش خلاق تفكر است كه مورد تاكيد قرار مي‌گيرد. آمار بايد در ‏خدمت تحليل‌گر پيمايشي باشد نه اينكه بر كار او مسلط باشد.)‏
ج- انتقادهاي سياسي: روش پيمايشي ذاتاً دستكاري و دخل و تصرف است و توسط ماركسيست‌هاي مكتب ‏فرانكفورت به عنوان روش(علم‌زده ‏) و (فن‌زده ‏) توصيف شده است. «روش پيمايشي به دو صورت امكان ‏دستكاري را براي ديگران فراهم مي‌آورد:‏
‏ (1) اين روش با دانشي كه از دنياي اجتماعي فراهم مي‌آورده به حاكمان جامعه امكان سوء استفاده از ‏قدرتي را كه در دست دارند مي‌دهد. ‏
‏ (2) روش پيمايشي راه را براي دستكاري ايدلوژيكي هموار مي‌كند اين روش دانشي درباره واقعيت توليد ‏نمي‌كند، اما يك واكنش عقيدتي براي مقبوليت منافع خاص در ذهن عموم ايجاد مي‌كند.‏
‏4- واحد تحليل‏ ‏: واحد تحليل، واحدي است كه از آن اطلاعات بدست مي‌آوريم: واحدي كه خصوصياتش ‏را توصيف مي‌كنيم. معمولاً در تحقيق پيمايشي واحد تحليل فرد است. در اين روش مي‌توان از 2000 نفر ‏پرسيد آيا تا به حال در اعتصابي شركت كرده‌اند؟ يا تحت چه شرايطي ممكن است در اعتصاب شركت كنند؟ ‏اما واحدهاي تحليل ديگري هم وجود دارد. كشور، استان، شهرستان يا هر منطقه جغرافيايي نوعي واحد ‏تحليل‌اند كه مي‌توان ميزان اعتصاب آن را در نظر گرفت. از دوره‌هاي زماني نيز مي‌توان استفاده كرد. يعني ‏ميزان اعتصابات را در سال‌هاي مختلف مقايسه نمود. وقايعي همچون اعتصاب را نيز مي‌توان به عنوان واحد ‏تحليل در نظر گرفت. يعني مي‌توان هر اعتصاب را به عنوان يك واحد تحليل در نظر گرفت و داده‌هاي هر يك ‏از آنها را جمع‌آوري كرد. گروه يا سازمان هم مي‌تواند واحد تحليل باشد. واحدهاي تحليل ديگري را مي‌توان به ‏شرط در دسترس بودن موارد در نظر گرفت، مثل ديوان شعر، تابلو نقاشي، بناهاي تاريخي و بناهاي ساختماني، ‏لطيفه، روزنامه، خانوار و موارد ديگر. مشخص كردن واحد تحليل از دو جنبه اهميت دارد:‏
الف-آگاهی از حدود واحد تحليل به تدوين يك پرسش تحقيق جالب و تعيين نوع داده‌هاي مربوط كمك ‏مي‌كند، همين كه بدانيم واحد تحليل فرد است و اطلاعات را بايد از فرد و درباره فرد بدست آوريم، پرسش ‏تحقيق شكل خاصي به خود مي‌گيرد.‏
‏ ب- اگر در مورد يك واحد تحليل نتوان اطلاعاتي گردآوري كرد، بايد با حفظ جهت‌گيري كلي، پرسش تحقيق ‏را به‌ گونه‌اي تغيير داد كه داده‌هاي مربوط به آن در دسترس باشد. براي مثال مي‌خواهيم بدانيم آيا شكوفايي ‏اقتصادي از مناقشه‌هاي كارگري جلوگيري مي‌كند يا به آن دامن مي‌زند؟ ابتدا سعي مي‌كنيم داده‌هاي 50 سال اخير ‏كشور را درباره موضوع جمع‌آوري كنيم. اما اگر براي كشور مورد نظر،‌ داده‌ها در اين مورد در دسترس نباشد، ‏مي‌توان راه ديگري را در پيش گرفت و مناقشه‌هاي كارگري را در كشورهايي كه شرايط اقتصادي متفاوتي دارند، ‏مقايسه كرد. در واقع با تغيير واحد تحليل از سال به كشور، مساله تحقيق را به گونه ديگري مطرح مي‌كنيم.در ‏صورتي كه در يك تحقيق از چند واحد تحليل استفاده كنيم، مي‌توانيم به نتايج كلي تحقيق اطمينان بيشتري ‏داشته باشيم. اين امر آزمون نظريه را غناي بيشتري مي‌بخشد.براي مثال در بررسي تاثير اوضاع اقتصادي بر وقوع ‏اعتصابات بهتر آن است هم سال و هم كشور را به عنوان واحد تحليل در نظر بگيريم.در اين صورت خواهيم توانست ‏از زواياي متفاوتي به موضوع بپردازيم.‏

‏5- مراحل مختلف تنظيم تحقيق پيمايشي:‏
‏ الف- انتخاب موضوع، به عبارت ديگر حقيقت يا خصوصيتي را كه قصد آشكار ساختن آن را داريد، مشخص ‏نمائيد.‏
‏ ب- مساله مورد تحقيق را از نظر مكان و زمان محدود و بيان كنيد.‏
‏ ج- اهداف و فرضيه‌هايي براي مساله مورد تحقيق تدوين نمائيد
‏ د- به سئوالات ذيل پاسخ مناسبي ارائه نمائيد‏
‏ (1) چگونگي انتخاب جامعه آماري و جامعه نمونه؟
‏ (2) چگونگي و نوع جمع‌آوري اطلاعات؟
‏ (3) آيا براي جمع‌آوري اطلاعات به آزمايش نمونه‌اي نياز است؟
‏ (4) آيا افرادي كه مامور جمع‌آوري اطلاعات مي‌شوند، آموزش نياز دارند؟
‏ (5) چگونگي استفاده از آمار توصيفي و آمار استنباطي
‏ (6) انتخاب واحد تحليل، شاخص‌سازي مفاهيم و تعريف عملياتي آنها
‏ (7) اعتبارسنجي ابزار جمع‌آوري اطلاعات
هـ- اطلاعات جمع‌آوري شده را تجزيه و تحليل و با يافته‌هاي ادبيات تحقيق مقايسه و نتيجه‌گيري كنيد، پس از ‏نتيجه‌گيري از يافته‌ها، گزارش تحقيق را تنظيم نمائيد.‏
‎*‎‏ در روش تحقيق پيمايشي توجه محقق بيشتر به شناخت و مطالعه ميزان تغييرات عوامل و اثر معني ‏داري كنش و واكنش‌هاي ميان عوامل معطوف مي‌باشد، لذا اين روش براي بررسي ميزان تغييرات يك و ‏يا چند عامل در اثر تغييرات يك و يا چند عامل ديگر بكار مي‌رود مي‌باشد و به صورت ميداني بكمك ‏تكنيك‌هاي مشاهده و ‏correlation‏ اين پژوهش مبتني بر روش همبستگي نا همنوائي مصاحبه ‏‏(شفاهي) به جمع‌آوري اطلاعات بر اساس شيوه‌هاي نمونه‌گيري نائل مي‌آيد كه در عين حال قابل ‏مقايسه، تجزيه و تحليل جهت مدل‌سازي و ترسيم مدلهاي علي مي‌باشد. اين روش پژوهش از نوع ‏مطالعات كمي بوده كه مي‌تواند قابليت آزمون‌پذيري و تعميم‌پذيري داشته باشد و در بعد خرد قرار دارد. ‏اين روش تحقيق درصدد پاسخگويي به سه سوال اساسي ذيل مي‌باشد:‏
الف- نوع رابطه بين عوامل يا متغيرها؟ رابطه يكسويه/ دو سويه/ فقدان رابطه
ب- جهت همبستگي بين عوامل يا متغيرها مثبت/ مستقيم يا معكوس/ بي‌تاثير
ج- شدت همستگي بين عوامل يا متغيرها ‏

‏6- انواع روش پيمايشي:‏
‏ الف- پيمايش توصيفي (پيمايشهاي آماري)بررسي تمام افراد جامعه (سرشماري) يا معرفي از جمعيت نمونه و ‏تعميم نتايج به كل جامعه آماري
‏ (1) انواع روش پيمايش توصيفي:‏
‏ (الف) تحقيقات مقطعي يا عرضي:پژوهشي است كه در يك زمان معين و براي كنكاش يك واقعيت بكار ‏برده مي‌شود.‏
‏ (ب) تحقيقات طولي يا تداومي: پژوهشي است در چند مقطع سري زماني جهت مقايسه و تجزيه و تحليل ‏مقاطع مختلف زماني مي‌باشد.‏
ب- پيمايش تحليلي (پيمايش‌هاي ربطي) بررسي و تجزيه و تحليل روابط بين متغيرهاي معين، جهت بيان ‏خصوصيات معرف گروه مطالعه .‏