در مقايسه با روش تحقيق تجربي كه در آن اطلاعات و نتايج مورد نظر تحت شرايط جاري و كنترل شدهاي بدست ميآيد، در روش تحقيق علّي محقق به دنبال كشف و بررسي روابط بين عوامل و شرايط خاص يا نوعي رفتار كه قبلاً وجود داشته يا رخ داده از طريق مطالعه نتايج حاصل از آنها، است. لذا محقق در پي بررسي امكان وجود روابط علّت و معلولي از طريق مشاهده و مطالعه نتايج موجود و زمينه قبلي آنها به اميد يافتن علت وقوع پديده يا عمل است، به عبارت ديگر محقق در روش تحقيق علي- مقايسهاي بدنبال مطالعه و بررسي علل احتمالي متغير وابسته ميباشد، زيرا متغير وابسته و مستقل هر دو در گذشته رخ دادهاند و بر همين مبنا اين نوع تحقيق را غير آزمايشي (تجربي ) يا پس از وقوع ( پس رويدادي) مينامند. به عنوان مثال:
الف- بررسي علل خودكشي زنان استان x از 86- 1376 از طريق مطالعه و بررسي پروندههائي كه در اين مورد در اداره پليس و دادسراها موجود است.
ب- شناسايي و بررسي ويژگيهاي شخصيتي افرادي كه مكرر تصادف اتومبيل داشتهاند يا برعكس كساني كه هرگز تصادف نكردهاند، از طريق مطالعه و بررسي اطلاعات موجود در شركتهاي بيمه اتومبيل از سال 86 – 1376 در شهر تهران.
ج- علل سقوط هواپيمايي مسافربريz در سال 1380 در استان لرستان از طريق مطالعه و بررسي اطلاعات موجود در شركت هواپيمايي و شركت بيمه و ساير نهادهاي اثرگذار در ايران.
د- بررسي علل و عوامل خانوادگي موثر بر شكست تحصيلي دانشآموزان استان سيستان و بلوچستان از 86- 1366 با مطالعه اسناد و مدارك موجود در آموزش و پرورش استان مربوطه، تحقيق از خانواده آنها و در نهايت مطالعه اسناد و مدارك موجود در دادگاهها
هـ- علل بزهكاري در ميان جوانان و نوجوانان شهر تهران در سال 1386، از طريق مطالعه اسناد و مدارك موجود در نهادها و…..
و- بررسي عوامل اجتماعي و اقتصادي موثر در طلاق از سال 86-1378 در شهر تهران، با مطالعه اسناد و مدارك موجود در نهادهای مرتبط.
در تمام موارد ياد شده عمل صورت گرفته و فقط نتيجه آن باقي است و محقق در اين دست از تحقيقات تنها با مطالعه نتيجه و زمينه قبلي ميتواند احتمالاً به علت وقوع عمل پي ببرد.مثالهاي ذيل از موضوعات تحقيق علّي- مقايسهاي ( پس از وقوع) ميباشند:
1- بررسي تاثير جنسيت (زن- مرد) در موفقيت شغلي فارغالتحصيلان رشته پزشكي. متغير مستقل(علت) جنسيت (مرد- زن) است و متغير وابسته (معلول)، موفقيت شغلي فارغالتحصيلان رشته پزشكي است. موفقيت شغلي مرداني كه فارغالتحصيل رشته پزشكي هستند با موفقيت شغلي زناني كه داراي رشته پزشكي هستند مورد مقايسه قرار ميگيرند.
2- بررسي تاثير آموزش ضمن خدمت بر عملكرد شغلي معلمان شهر تهران در سال 1386. متغير مستقل (علت) طي دوره ضمن خدمت ( معلماني كه دوره ديدهاند و معلماني كه دوره نديدهاند) و متغير وابسته (معلول): عملكرد شغلي معلمان ، در اين روش دو گروه از معلمان (يك گروه كه دوره ديدهاند و يك گروه كه دوره نديدهاند) انتخاب ميشوند و سپس عملكرد شغلي آنها با هم مقايسه ميگردد.
3- بررسي تاثير اعتياد بر غيبت سربازان در پادگانهای شهر Aدر سال 1386
متغير مستقل (علت): اعتياد و متغير وابسته(معلول): غيبت سربازان در اين حالت دو گروه از سربازان (يك گروه كه مشكوك به اعتياد هستند و گروه ديگر كه كاملاً سالم هستند) انتخاب ميشوند و سپس غيبت اين دو گروه با هم مقايسه ميگردند.
4- بررسي علل ورشكستگي شركت الف در شهر صنعتی X( اگر اين شركت وجود نداشته باشد و مدتها پيش اتفاق افتاده باشد از روش تحقيق تاريخي استفاده ميگردد، و اگر شركت به حيات خود ادامه ميدهد از روش تحقيق علي مقايسهاي استفاده بعمل خواهد آمد.)
5- بررسي علت پرخاشگري و بزهكاري در ميان نوجوانان شهر تهران از 1380-1386
1- ويژگيهاي تحقيق علّي يا پس از وقوع:
الف- بررسي علل، پس از وقوع از ويژگيهاي تحقيقات علّي يا پس از وقوع ميباشد
ب- محقق، در اين نوع تحقيق، اطلاعات لازم را جهت بررسي علل وقوع يك حادثه، هنگامي جمعآوري ميكند كه حادثه اتفاق افتاده باشد.
ج- محقق هيچگونه دخالتي در بروز حادثه ندارد. او تنها با مطالعه زمينه و شرايط قبلي، درصدد جستجوي علل يا روابطي براي وقوع حادثه است.
در اين صورت او يك يا چند اثر ( عمل انجام شده يا متغير وابسته) را انتخاب كرده و با مطالعه زمينه و شرايط قبلي درصدد جستجوي علل يا روابطي ( متغير مستقل) براي وقوع آن حادثه است.
د- در مقايسه با روش تحقيق آزمايشي (تجربهاي) محقق هيچگونه كنترلي بر متغيرهاي مستقل ندارد چون آنها از پيش اتفاق افتادهاند.
هـ- هزينه تحقيق علّي يا پس از وقوع نسبتاً كم است.
و- دقت كمتري را طلب ميكند.
ز- به طور همزمان تعداد زيادي متغير مستقل را ميتوان مورد بررسي قرار داد.
ح- هيچگونه منع اخلاقي يا مخاطره براي آزمودنيها وجود ندارد
ط- آنچه از طريق روش تحقيق علي مقايسهاي بدست ميآيد يك روابط علت و معلولي قطعي نيست.
2- نكات مثبت تحقيقات علّي- مقايسهاي يا پس از وقوع:
الف- انجام تحقيقات علّي يا پس از وقوع در شرايط ذيل مناسب است:
(1) هنگامي كه گزينش، كنترل و دستكاري عوامل لازم براي بررسي و مطالعه مستقيم روابط علت و معلولي مقدور نباشد.
(2) هنگامي كه كنترل تمام متغيرهاي بازيگر در شرايط مورد مطالعه و آزاد گذاشتن يكي از آنها به نظر غيرطبيعي ميرسد. به عبارت ديگر، هنگامي كه كنترل تمام متغيرها و آزاد گذاشتن يكي از آنها در صحنه مورد مطالعه مانعي براي ايجاد و بروز كنش و واكنشهاي طبيعي و واقعي به وجود ميآورد.
متغيرها
گروهها روابط گرم پدرومادر روابط بيتفاوت پدر در خانواده روابط خصمانه پدر در خانواده حجم نمونه
گروه بزهكار (3 نفر) 15% (7نفر) 35% (10نفر) 50% 20نفر
گروه غيربزهكار (2نفر) 10% (3نفر) 15% (10نفر) 75% 20نفر
جمع جامعه نمونه 5نفر 10نفر 25نفر 40نفر
(3) هنگامي كه كنترل تجربي و آزمايشگاهي براي انجام هدفهاي تحقيق غيرعلمي و پرخرج ميباشد. و يا از نظر فرهنگي و قومي، خوشآيند نيست.
ب- اين نوع تحقيقات در مورد كيفيت پديدهها يا وقايع (متغيرها) اطلاعات مفيدي را ارائه ميدهند. مانند چگونگي ارتباط متغيرها، چگونگي شرايط وقوع آنها، و خلاصه چگونگي نظام و پيآمدهاي متغيرهائي كه اين وقايع حاصل آنها است.
3- نارسائي تحقيقات علّي يا پس از وقوع:
الف- عدم توانائي كنترل متغيرهاي مستقل.
ب- عدم اطمينان محقق از اينكه آيا عامل يا عوامل علّي واقعي كه سبب وقوع حادثه شدهاند جزء آن دسته از عواملي ميباشند كه در اين تحقيق مورد بررسي قرار دارند؟
ج- آگاهي محقق از اينكه هيچگاه يك عامل، يك نتيجه را سبب نميشود، بلكه تركيبي از عوامل تحت شرايطي معين نتيجهاي را سبب ميشوند، خود ابهام ديگري در اين نوع تحقيقها است.
د- دشواري تشخيص صحيح عوامل خاص در تحقيقات علّي.
ممكن است بعضي از پديدهها (متغيرها) در محيط ويژهاي زاده علل يا عوامل خاصي باشند. و در محيط و شرايط ديگري همان پديدهها در اثر عوامل ديگري كه با عوامل محيط قبلي تفاوت دارد، عيناً به وجود آيند. براي مثال:
علت اعتياد جوانان به ترياك در جامعهاي ممكن است فقر و بيسوادي باشد، در حالي كه در جامعهي ديگري اعتياد جوانان به ترياك سهلالوصول بودن اين ماده مخدر است.
هـ- در وقوع پديدهها ممكن است دو يا چند عامل مربوط بهم دستاندركار باشند. الزاماً اين بهمپيوستگي نميتواند رابطه علت و معلولي بين آنها را مشخص سازد. اين خود ابهام ديگري در اين نوع تحقيقات است، شايد همه آن عوامل معلول يا علت عامل ديگري باشند كه محقق احتمالاً نتوانسته آنها را تشخيص دهد.
4- مراحل مختلف تنظيم تحقيق علّي يا پس از وقوع:
الف- انتخاب موضوع تحقيق و تعريف آن.
محقق ابتدا بايد بر مبناي مشكل يا احساس مشكل موضوع را انتخاب و سپس متغيرهايي را كه در اثر مطالعه و بررسي مشخص كرده مورد بررسي ومطالعه قرار داده و آنها را روشن ميكند. اين عمل بيشتر با مطالعه ادبيات تحقيق عملي ميگردد. و علل و عوامل احتمالي كه بر متغير وابسته (معلول) موثر هستند را ليست مينمايد.
ب- محقق پس از مطالعه و بررسي دقيق و عميق نوشتهها و مقالات موجود در حوزه موضوع مورد تحقيق مساله خود را تدوين و اهداف تحقيق را تبيين نمايد.
مثال: موضوع 1 : آيا پرخاشگري يكي از علل موثر بر گرايش جوانان به بزهكاري است؟
موضوع 2: آيا اختلاف طبقاتي اجتماعي بين زن و شوهر يكي از علل طلاق ميباشد؟
موضوع 3: آيا بين نامساعد بودن جو عاطفي خانواده و احتمال شكست تحصيلي فرزندان رابطه مستقيم وجود دارد؟
ج- فرضيههايي كه نتيجه پژوهش يا پاسخ موقت مساله است را تعيين كنيد و به روشني آنها را بيان نمائيد. براي 3 موضوع بالا 3 فرضيه ذيل تدوين ميگردد.
فرضيه 1: پرخاشگري موجب بزهكاري جوانان ميباشد.
فرضيه 2: ا اختلافات طبقاتي اجتماعي زن و شوهر باعث طلاق ميشود.
فرضيه 3: بين نامساعد بودن جو عاطفي خانواده و احتمال شكست تحصيلي فرزندان رابطه مستقيم وجود دارد.
د- انتخاب گروه مطالعه و مقايسه ( جامعه آماري و نمونه):
(1) گروه مطالعه: گروه مورد مطالعه همان جامعهاي هستند كه بايد متغيرهاي (علت) مستقل (همان ويژگيهاي مورد مطالعه) از مطالعه آنها مشخص شود.
(2) گروه مقايسه: افراد گروه مقايسه، افرادي مشابه گروه مطالعه هستند كه ويژگيها يا متغيرهاي مورد نظر در آنها وجود ندارد.
به طور مثال:گروه مطالعه: جوانان بزهكار- زوجهاي طلاق گرفته- دانشآموزان شكست خورده تحصيلي
گروه مقايسه: جوانان هنجار(غير بزهكار)- زوجهايي كه با هم زندگي ميكنند- دانشآموزان موفق
هـ- پس از مشخص كردن منابع اطلاعات مناسب مرتبط با موضوع مورد تحقيق، روش و ابزار جمعآوري اطلاعات را مشخص كنيد. روايي و اعتبار روشها و وسايل جمعآوري اطلاعات را مورد سنجش و ارزيابي قرار دهيد،پس از جمع آوری اطلاعات ، سپس به طبقهبندي يافته ها مبادرت نمائيد.
و- تجزيه و تحليل يافتههاي تحقيق:پس از جمعآوري اطلاعات و طبقهبندي آنها، با استفاده از آمار توصيفي و آمار استنباطي يافتهها را مورد تجزيه و تحليل قرار دهيد. و به تعبير و تفسير يافتهها بپردازيد. در صورتي كه از نظر متغيرهاي پيشبيني شده بين دو گروه ( مطالعه و مقايسه) تفاوت معنيداري وجود داشت ميتوان نتيجه گرفت كه متغيرهاي مستقل پيشبيني شده عواملی از علل احتمالي متغير وابسته (معلوم) است.
ذ- پس از تجزيه و تحليل آماري يافتهها و تاييد يا رد فرضيهها، گزارشي صحيح و دقيق از نتايج تحقيق تهيه و ارائه ميگردد.
مثال: بررسي علل ورشكستگي كارخانه خودروسازي دوو گروه كره جنوبي:
محقق پس از شناسايي و انتخاب گروه كاري متخصص با موضوع مورد مطالعه به گردآوري اطلاعات و تدوين مساله، هدف و فرضيه ( فرضيههاي) خود ميپردازد. كه در نتيجه مطالعه به فرضيه اهم ذيل ميرسد.
فرضيه: « عدم اعمال مديريت صحيح، موجب ورشكستگي كارخانه شده است.
محقق با استفاده از جامعه آماري و بررسي اسناد و مدارك موجود، اطلاعات لازم و مفيد را جمعآوري و سپس فرضيه فوق را مورد آزمون قرار ميدهد. پس از تاييد فرضيه و يا رد آن نتايج تحقيق خود را به طور دقيق گزارش مينمايد.
توضيح اينكه براي اين موضوع ممكن است N فرضيه تدوين و مورد آزمون قرار گيرد ولي بخاطر كوتاهي مطلب به يك فرضيه اشاره گرديده است. زيرا در تحقيقات علي- مقايسهاي نميتوان يك عامل را علت عامل ديگر دانست واصولاً در تحقيقات علوم انساني رابطه علت و معلول آنچنان كه در تحقيقات علوم مادي و فيزيكي مطرح ميباشد، موجود نيست.
5- تفاوت روش تحقيق علّي با روش آزمايشي:
الف- در تحقيق آزمايشي:
(1) امكان دستكاري متغير مستقل و تاثير آن بر روي متغير وابسته وجود دارد.
(2) امكان كنترل تاثير متغيرهاي نامرتبط مقدور ميباشد
(3) امكان دسترسي به شواهد قانع كنندهتري درباره روابط علت و معلولي در بين متغيرها وجود دارد.
ب- در تحقيق علّي- مقايسهاي:
(1) امكان دستكاري متغير مستقل و تاثير آن بر روي متغير وابسته وجود ندارد.
(2) امكان كنترل تاثير متغيرهاي نامرتبط مقدور نيست زيرا در گذشته اتفاق افتاده است.
(3) روابط علت و معلول بين متغيرها در گذشته اتفاق افتاده و محقق اجباراً همان اطلاعات موجود را ميتواند مورد تجزيه و تحليل قرار دهد.
ج- هدف هر دو روش مقايسه دو گروه است كه از نظر تمام ويژگيها به استثناء يكي مشابه هستند و آن هم دستگاري متغيرهاي مستقل است كه در روش علي اطلاعات وجود دارد بايد آنها را جمعآوري و تجزيه و تحليل نمود ولي در روش آزمايشی محقق ميتواند اطلاعات جديدي با استفاده از دستگاري متغيرهاي مستقل بدست آورد.
Loading ...
یک دیدگاه
میترا
بسیاااااااااااار عاااالی.مممنوووونم